به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، حجت الاسلام و المسلمین دکتر عباس پسندیده؛ رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی پژوهشگاه قرآن و حدیث سه‌شنبه شب، ۱۴ اسفند ماه 1403 در وبینار قرآن، دعا و روان‌شناسی معنوی که به همت دپارتمان درمان معنوی مرکز طلیعه سلامت و مرکز دانش‌بنیان گسترش و آزمایش روانشناسی معنوی جان‌بزرگی برگزار شد در ابتدای جلسه با طرح این سؤال که "چگونه می‌توان طعم ایمان را چشید؟" گفت: رمضان ماه مناجات، دعا و راز و نیاز با خداست و همه این‌ها موجب می‌شود حس متفاوتی را تجربه کنیم، بنابراین باید آن را قدر بدانیم.

 

وی ادامه داد: گاهی می‌پرسند چرا در ماه مبارک رمضان حال معنوی ندارند چه کنند که حال بهتری داشته باشند؟ برای پاسخ به این سؤال در ابتدا باید تبیینی برای این موضوع داشته باشیم و درخصوص آن بحث کنیم و ببینیم مکانیزم چشایی ایمان چگونه در انسان شکل می‌گیرد.

 

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی تصریح کرد: دو نکته محوری در دعای «یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ» وجود دارد که می‌گوید این ماه رمضان ماه نجات، فلاح و رستگاری است. وقتی خدایی این چنین بی‌مانند داریم در حقش می‌گوییم «یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ أَنْتَ الرَّبُّ الْعَظِیمُ‌، الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‌ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ»؛ ماه رمضان ماهی گران‌سنگ بوده و قرآن در آن نازل شده است، شب قدر در آن قرار دارد برای همین ضرب امور معنوی را در این ماه شاهد هستیم.

 

وی تصریح کرد: نجات، فلاح و دست یافتن به فوز بزرگ خواسته ما در این ماه است. از خدا می‌خواهیم ما را از دوزخ نجات دهد. نجات از دوزخ و ورود به بهشت نیز با فلاح و رستگاری همراه است. برای اینکه طعم ایمان روشن شود باید از زاویه متفاوتی به مفهوم کلمه ایمان بپزدازیم؛ ایمان را به باور خدا نسبت می‌دهند، باید مفهوم مقابل را هم در نظر گرفت و مقابل ایمان و کفر قرار دارد؛ واژه مقابل «امن» که ایمان از آن گرفته شده «خوف» به معنی ترس، دلهره و اضطراب است؛ ایمان امنیت قلبی از ترس است که مؤمنان با ایمان به امنیت می‌رسند.

 

دکتر پسندیده تصریح کرد: واژه کفر به معنای پنهان کردن حق و در مقابل آن واژه شکر به معنای آشکارسازی قرار دارد. چرا ایمان و خوف؛ مؤمن و خائف‌ مقابل هم قرار ندارند؟ وقتی واژه ایمان را تحلیل می‌کنیم باید هر دو واژه مقابل هم را مورد توجه قرار دهیم.

 

وی افزود: ایمان یعنی حق آشکاری که وجود دارد و من آن را تصدیق می‌کنم و با پذیرش آن وارد منطقه امن می‌شوم؛ کسی که خدا را می‌پذیرد به آشکار بودن خدا اعتراف و به امنیت دست پیدا می‌کند. اینجا می‌گوییم کسی که مؤمن است حق را پنهان نکرده و با پذیرش آن را در آرامش قلبی ضرب می‌کند چون انسان‌ها به نقطه امن دست پیدا می‌کنند و برای افراد امنیت روانی و امنیت خاطر شکل می‌گیرد.

 

ایشان در خصوص نکته دوم بیان کرد: وقتی از هیجانات معنوی و ایمان سخن می‌گوییم این سؤال مطرح می‌شود مگر ایمان و معنویت بُعد هیجانی دارند؟ در کلیدواژه‌های معارف دینی حلاوت ‌الایمان و حلاوت ‌العباده به چشم می‌خورد. وقتی این عناوین در متون دینی می‌آیند، اولاً بُعد معنوی انسان که به ایمان بازمی‌گردد حس دارد؛ البته نباید تصور کنیم فقط بُعد جسمانی ما حس دارد بلکه حواس پنج‌گانه داریم. آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر قرآن به این موضوعات پرداختند و گفتند که حلاوت‌الایمان مَجاز نیست و روح ما بُعد چشایی دارد و این یک حقیقت است.

 

طعم ایمان توسط بُعد معنوی چشیده می‌شود

وی اظهار کرد: طی انس با قرآن کریم گویا می‌توان خدا را در آغوش گرفت؛  اولاً بُعد معنوی‌ ما حس دارد و ثانیاً ایمان دارای طعم است که توسط بُعد معنوی انسان چشیده می‌شود ایمان حلاوت و شیرینی دارد و خوشا به‌ حال کسانی که می‌توانند این شیرینی را حس و از آن استفاده کنند.

 

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی گفت: براساس منابع انسانی درمی‌یابیم که بُعد معنوی حس داشته و ایمان هم طعم دارد. طعم برخی دیگر از مفاهیم اسلامی آمده است؛ برای مثال خداوند در مورد بخشش از خنکی سخن گفته است. انسان گنهکار داغ و آتشین است برای همین وقتی مورد عفو قرار می‌گیرد خنک می‌شود.

 

وی گفت: ایمان، محبت، عبادت، خلافت و عفو خنکی دارند که این امر نشان‌دهنده حس‌های معنوی انسان است؛ همچنین ایمان و تمثال آن دارای طعم هستند. اگر چنین حقیقتی وجود داشته باشد ما می‌توانیم از پیچیده‌ترین اختلال چشایی در بُعد معنوی سخن بگوییم.

 

ایشان ابراز داشت: اگر انسان طعم عبادت و معنویت ماه رمضان را حس نکند دچار اختلال چشایی در بُعد معنوی شده است، چرا این‌گونه می‌شود؟ چگونه می‌توانیم طعم ایمان را بچشیم؟ چه تبیینی برای چشیدن طعم ایمان وجود دارد؟ با ورود حقیقی اجزای ایمان به اجزای وجودی می‌توان طعم ایمان را چشید.

 

وی افزود: ایمان بسیط به نظر می‌رسد ولی وقتی وارد آن می‌شویم شاهد فروعات و اجزای مختلف هستیم و هر کدام یک باور دارد. بُعد معنوی ما هم اجزای مابه‌ازا دارد که باید با هم ادغام شوند. برای مثال در عالم خارج چیزی به نام شیرینی وجود دارد در وجود ما هم چشایی وجود دارد که شیرینی را ادراک می‌کند.

 

دکتر پسندیده گفت: ایمان هم‌ اجزای مختلفی دارد چون خداوند صفات متعدد با عظمتی که دارد که جنبه‌های‌ مختلف پیدا می‌کند از طرفی دیگر بُعد معنوی ما هم اجزای مختلفی دارد اگر این دو با هم ادغام شوند می‌توان طعم ایمان را چشید. به بیان دیگر اگر ایمان وارد وجود ما شود چشیدن ایمان حتماً اتفاق خواهد افتاد، برای چشیدن مزه ایمان به چشایی نیاز داریم. این فرضیه‌ای است که در مورد سلامت چشایی می‌توان مطرح کرد و در مشاوره به آن پرداخت.

وی گفت: در منابع دینی چند عامل وجود دارند که اگر باشند طعم ایمان چشیده خواهد شد و هر یک مزه خاص خود را دارد. عامل اول پذیرش خداوند و خداوندگار اوست. پذیرش متوقف بر شناخت و باور است، هر صفتی از صفات خداوند متعال نیاز به باور آن دارد. اگر بگوییم خداوند ناظر است و آن را ادراک کنیم به ازای آن حیا از خداوند در ما شکل می‌گیرد، بنابراین آگاهی به نظارت خداوند خصیصه‌ای را در ما فعال می‌کند.

 

وظیفه چشایی معنوی در انسان وجود دارد

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی بیان کرد: برنامه‌‌ریزی لازمه خداوندی خالق است، بنابراین خداوند باید با برنامه‌ریزی امور خلق را مدیریت کند؛ خداوند مانند منبع نور است وقتی نور در خانه‌ها جریان یابد و قطع شود دیگر نور وجود ندارد. در حقیقت این همان مفهومی در درمان چند بُعدی معنوی مورد توجه است.

 

وی در خصوص نکته دوم  اظهار کرد: اقتضای بندگی ما این است بپذیریم و به خداوند اعتماد کنیم اینجاست که می‌توان از لذت ایمان بهره‌مند شد. درباره مدیریت امور زندگی قضاوت، در مورد کار خانه داوری می‌کنیم براساس منابع اسلامی اینجا انسان‌ها به دو دسته خیرباور یا خبرناباورر تقسیم می‌شوند؛ تدبیر خداوند برای انسان‌های مؤمن مبتنی بر خیر و مصلحت آن‌هاست. حالا قضاوت ما چگونه است؟ اگر ما قضاوت ما قضاوتی باشد و تقدیر خدا را خیر بدانیم مزه ایمان را خواهیم چشید چون ایمان به خدا در مورد مدیریت او وارد شده است. مدیرعامل بودن یعنی اجازه داده‌ام که خدا در وجود ما بنشیند مدیرعامل نبودن یعنی ما روی موج ایمان تنظیم نیستیم، بنابراین نمی‌توان ایمان و چشایی آن را دریافت کرد.

 

پسندیده تصریح کرد: وقتی چیزی را بپذیریم با ما ادغام می‌شود. اگر دو دوست بخواهند از لذت مصاحبت با هم استفاده کنند باید یکدیگر را قبول داشته باشند و آن را تأیید کنند. ممکن است ایمان کلی داشته باشیم، شهادتین را بگوییم و نماز اقامه کنیم، اما آیا در بُعد داوری در تمشیت امور آن را قبول داریم؟ اگر نپذیریم نمی‌توانیم طعم آن را چشید.

 

وی گفت: حتی گاهی تقدیر خدا را می‌پذیریم البته تا زمانی که به نفع ما باشد؛ اگر تقدیر خداوند در ظاهر خیر نباشد ممکن است ایمان نیاوریم، بنابراین باید ربوبیت خدا را پذیرا باشیم.

 

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی تصریح کرد: با پژوهش می‌توان متوجه شد در وجود ما بخشی وجود دارد که وظیفه آن چشایی معنوی است؛ از سویی دیگر در قوه شناخت نسبت به تدابیر خداوند داوری وجود دارد. خداوند در سیستم ما بین این دو ارتباط برقرار می‌کند. برای همین اگر بپذیریم چشایی فعال می‌شود.

 

وی اظهار کرد: حضرت علی(ع) مکرر فرمودند: «مزه ایمان را کسی نمی‌چشد مگر اینکه بداند آنچه به او برسد بنا نبوده برسد». چرا با نعمت خوشحال و با مصیبتش ناراحت می‌شویم؟ قرار بوده این اتفاقات بیفتد پس چرا خوشحال یا ناراحت می‌شویم.

 

پسندیده بیان کرد: اینجاست که انسان‌ها می‌توانند مزه ایمان، نماز و عبادت را بچشند و حس معنوی ماه رمضان را درک کنند. گویا وقتی بخش باور ما ادراک پیدا کرد خداوند بین آن و چشایی پیوند برقرار کرده است. انسان با یقین عبادت می‌کند انگار که خدا می‌بیند. اگر او خدا را نمی‌بیند حداقل خدا او را می‌بیند.

 

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی در جمع‌بندی نکات مطرح شده گفت: باید به خداوند اطمینان کرده و خود را به ناخدای کشتی واگذار کنیم آنچه وظیفه ماست و در قوانین خداوند مشخص شده است را انجام دهیم و بقیه را به خدا بسپاریم. باید واجبات را انجام داد اگر نعمتی را تقدیر می‌کند وظیفه ما را مشخص کرده است و باید قدردان آن‌ها باشیم.‌ اگر مصیبتی می‌رسد باید تحمل کنیم البته خداوند راه‌های تحمل را هم بیان کرده است.

 

 

اخبار و برنامه های پژوهشگاه قرآن و حدیث در پیام رسان ایتا

https://eitaa.com/quran_hadith