به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، دانشنامه "سلسلة السنة بلا مذاهب" حاصل تلاش دانشی و پژوهشی استاد دکتر نورالدین ابولحیه است. دکتر ابولحیه در این پژوهش جامع با رویکردی فراتر از اتکای صرف به سند روایات در اعتبار سنجی و فارغ از اختلافات رجالیان در اعتبار سنجی حدیث، به بازخوانی حدیث اسلامی بر پایه ی بهره گیری از منابع حدیثی و فقهی مذاهب اسلامی می پردازد.

حجت الاسلام و المسلمین عبدالهادی مسعودی به عنوان ناقد در این جلسه ضمن تشکر از دکتر نورالدین ابولحیة به جهت حضور در این جسله و نیز تلاش های صورت گرفته ایشان در حوزه حدیثی، این تلاش را از مصادیق دانشنامه نگاری یا دائرة المعارف نگاری دانست و گفت : در تکون و پیدایش موسوعه های حدیثی سه مرحله اساسی وجود دارد. گردآوری، گزینش و پالایش، تدوین و عرضه. در مرحله گردآوری نیاز است ما یک سلسله موضوعات کلی و نیز برخی ریز موضوعات مهم هر عنوان اصلی را در دست داشته باشیم تا احادیث را درون آنها جای دهیم مثلا نبوت را به عامه و خاصه و خاصه را بر حسب پیامبران تقسیم می کنیم. در مرحله پالایش نیاز است بر پایه ملاک ها و مبانی پیش طراحی و اثبات شده، برخی احادیث را بیاوریم و در صدر بنشانیم و برخی را کنار نهیم.

وی افزود: در مرحله تدوین هم نیاز است اولا عناوین را با نیازهایی که موسوعه به خاطر آنها نوشته و تدوین می شود، متناسب و تا هر جا که لازم است ریز شود. مثلا در ارتباط با سوال ها و نیازهای جامعه در روزگار کنونی ، عنوان دهی کرد.  ثانیا باید ترتیبی را برگزید که برای مخاطب زودیاب باشد و به راحتی در ذهن بنشیند و بتواند با صرف وقتی اندک به حدیث مورد نظر خود دست یابد. بر این اساس، در مدخل ها و عناوین اصلی، شیوه الفبایی را بر می گزیند و در عناوین ریز و زیر موضوعات اصلی، ترتیب درختی و شاخه ای و شعبه ای را به کار می برند.

قائم مقام رئیس دانشگاه قرآن و حدیث در بررسی شیوه دکتر أبولحیة بر اساس مراحل سه گانه گفت: در مرحله گردآوری، نیاز است منابع اصلی حدیث دیده شوند که در این جا می توان کار جناب ابولحیه را تحسین کرد. مانند کتاب میزان الحکمه، همان گونه که این کتاب را یک عالم شیعی نگاشت اما منابع حدیثی اهل سنت را هم  دید. ایشان هم به همه منابع حدیثی مذاهب مختلف مراجعه نموده و از آنها سود جسته است. این بسیار جای تقدیر دارد و در واقع نظریه ایشان در این مرحله کارآمدی و سودمندی خود را نشان می دهد.

استاد عبدالهادی مسعودی در ادامه افزود: البته نیاز بود که جناب دکتر أبولحیة بخشی را برای اعتبار سنجی منابع خود در مقدمه کتاب شان می گشودند. مانند کاری که علامه مجلسی در ابتد ای بحار الانوار نموده، یا دارالحدیث در آغاز دانشنامه امام حسین علیه السلام آورده است. هر چند ایشان در این مرحله تتبع خوبی کرده اند ولی آوردن نام منابع و مصادر و درجه اعتبار هر کتاب لازم است.

رئیس پژوهشکده تفسیر اهل بیت علیهم السلام گفت: در مرحله گزینش و پالایش، مولف محترم روش وثوق صدوری و نه وثوق سندی را برگزیده اند. البته ما هم در دارالحدیث همین شیوه را مبنای اخذ روایات قرارداده ایم؛ ولی این نباید به حذف کامل سند و بی اعتنایی به دانش سودمند و کهن رجال و سند شناسی منتهی شود.

وی افزود: سند می تواند جزیی از قرینه های وثوق صدوری باشد و در قبول و ردّ خبر موثر گردد. حذف کامل سند از گردونه اعتبار و بی توجهی به آن به بهانه اختلاف در آرای رجال شناسان و احتمال دخالت سلیقه های فردی و شخصی، می تواند زمینه پیدایش افراط در قبول خبر هر چند ناصواب  را فراهم آورد.  امری که پیشنیه تاریخی هم دارد  و تنها یک احتمال و افتراض خیالی نیست. شیعه در تاریخ خود شاهد ظهور  اخباریان و اهل سنت شاهد نشو و نمای حشویه بوده اند. لذا قرینه های موافقت با قرآن و عقل و فطرت  و سنت نیز از آسیب نگاه های فردی در امان نیست و در این جهت تفاوتی با بحث های اختلافی در رجال ندارد هر چند کمتر است.

استاد عبدالهادی مسعودی گفت: در مرحله عرضه، نظام موجود قابل مشاهده در کتاب، نظامی موضوعی و بر پایه نیازهای کنونی فکر جامعه است و گستره آن هم وسیع و فراگیر و شامل مباحث اعتقادی و اخلاقی و فقهی است. این قابل تحسین است اما ترتیب الفبایی بر مداخل آن حاکم نیست و این کار را برای مراجعان و یافتن حدیث مورد نظر دشوار می کند.

ایشان افزود: در عناوین کلی نیز ترتیب موضوعی قابل استدلالی ندارد. مثلا چرا  نبوت عامه از خاصه جدا افتاده و یا چرا  امامت بر توحید مقدم شده یا مواعظ میان مباحث اعتقادی جای گرفته است؟

وی گفت: به نظر بنده نیازی به طرح میاحث فقهی در این گونه موسوعه ها نیست. مباحث فقهی و مناسک بیشتر تعبدی هستند و مشکل بتوان پیروان خوگرفته به شکل خاصی از نماز و حج را به شکل دیگری درآورد. افزون بر این مشکل جهان اسلام چگونگی نماز خواندن من و شما یا زود و دیر افطار کردن روزه ماه مبارک رمضان نیست، مشکل در حیات بخشی دستورات کلی اسلام و بازسازی تمدن اصیل آن در دنیای مدرن اما لجام گسیخته امروز است.

لازم به ذکر است کرسی علمی ـ ترویجی"السنة بلا مذاهب" با سخنرانی دکتر نورالدین ابولحیه استاد دانشگاه باتنه کشور الجزایر و با حضور حجت الاسلام و المسلمین استاد عبدالهادی مسعودی به عنوان ناقد در روز دوشنبه ۲۱ تیر ماه ۱۴۰۰ به همت پژوهشگاه قرآن و حدیث و با همکاری دانشگاه قرآن و حدیث، امور بین الملل مؤسسه دارالحدیث، انجمن حدیث حوزه، رایزن فرهنگی ایران در الجزایرآقای سیدجلال میرآقایی و نیز دبیرخانه هیأت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت وبیناری در سالن جلسات موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث برگزار شد.