در آستانه هزارۀ وفات سیّد مرتضی (۴۳۶ ق) - یعنی سال ۱۴۳۶ قمری، آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) و مؤسسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، با همراهی و مشارکت چند نهاد و مرکز بزرگ علمی- فرهنگی، کنگره بین المللی سیّد مرتضی را برگزار کردند.

قرن چهارم و پنجم هجری یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ تشیع پس از آغاز عصر غیبت است. گردآوری و تدوین منابع اصلی حدیث شیعه و نیز تدوین و تألیف نخستین آثار برجسته و مهم در عرصه‌های تفسیر، کلام، فقه و اصول فقه، محصول این عصر است و بیشترین سهم را در این زمینه دو حوزه مهم قم و بغداد بر عهده داشته‌اند. در این میان تلاش و همت والای محدّثان و عالمانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، سیّد مرتضی، سیّد رضی و شیخ طوسی می‌درخشد.

  سیّد علی بن الحسین بن موسی، معروف به «سیّدِ مرتضی» و «علم الهدی» (۳۵۵ ـ ۴۳۶ ق)، یکی از شخصیت­‌های شیعی اثرگذار در قرن چهارم و پنجم قمری است. او در تفسیر، حدیث، کلام، فقه، اصول و ادبیات عرب صاحب نظر است و آثار مکتوب فراوان و متنوّعی دارد. وی از معدود عالمان شیعه است که عالمان شیعی و اهل سنّت به آرا و اندیشه­‌هایش از همان زمان حیات او تا حال حاضر توجه و مداقه کرده‌اند.

  برخی دیگر از ویژگی‌های فکری و اندیشه‌‌ای سید مرتضی عبارت‌اند از:

۱.       تألیف نخستین اثر مفصل و ماندگار در دانش اصول فقه ـ که منطق فقه و حقوق به شمار می‌رود ـ به نام «الذریعة الی اصول الشریعة».

۲.       عقل‌گرایی و مواجهه با اهل حدیث و جریان­­های اخباری و نقد آنها؛

۳.       تعامل با عالمان مذاهب مختلف اسلامی؛

۴.       ادیب و شاعر که به دیوان وی ادیبان جهان عرب و اسلام توجه دارند؛

۵.       جامعیت در علوم رایج زمان، همچون: ادبیات، فقه، اصول فقه، کلام، تفسیر و حدیث؛

۶.       توجه به فقه مُقارن که نوشتۀ وی به نام «الانتصار» از اولین آثار در این زمینه است؛

۷.       حضور در عرصه­ های اجتماعی از طریق میانجی­گری­ها و تصدّی دیوان­های: مظالم، حج، نقابت سادات و ... .