در آستانه هزارۀ وفات سیّد مرتضی (۴۳۶ ق) - یعنی سال ۱۴۳۶ قمری، آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) و مؤسسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، با همراهی و مشارکت چند نهاد و مرکز بزرگ علمی- فرهنگی، کنگره بین المللی سیّد مرتضی را برگزار کردند.

قرن چهارم و پنجم هجری یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ تشیع پس از آغاز عصر غیبت است. گردآوری و تدوین منابع اصلی حدیث شیعه و نیز تدوین و تألیف نخستین آثار برجسته و مهم در عرصه‌های تفسیر، کلام، فقه و اصول فقه، محصول این عصر است و بیشترین سهم را در این زمینه دو حوزه مهم قم و بغداد بر عهده داشته‌اند. در این میان تلاش و همت والای محدّثان و عالمانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، سیّد مرتضی، سیّد رضی و شیخ طوسی می‌درخشد.

  سیّد علی بن الحسین بن موسی، معروف به «سیّدِ مرتضی» و «علم الهدی» (۳۵۵ ـ ۴۳۶ ق)، یکی از شخصیت­‌های شیعی اثرگذار در قرن چهارم و پنجم قمری است. او در تفسیر، حدیث، کلام، فقه، اصول و ادبیات عرب صاحب نظر است و آثار مکتوب فراوان و متنوّعی دارد. وی از معدود عالمان شیعه است که عالمان شیعی و اهل سنّت به آرا و اندیشه­‌هایش از همان زمان حیات او تا حال حاضر توجه و مداقه کرده‌اند.

  برخی دیگر از ویژگی‌های فکری و اندیشه‌‌ای سید مرتضی عبارت‌اند از:

۱.       تألیف نخستین اثر مفصل و ماندگار در دانش اصول فقه ـ که منطق فقه و حقوق به شمار می‌رود ـ به نام «الذریعة الی اصول الشریعة».

۲.       عقل‌گرایی و مواجهه با اهل حدیث و جریان­­های اخباری و نقد آنها؛

۳.       تعامل با عالمان مذاهب مختلف اسلامی؛

۴.       ادیب و شاعر که به دیوان وی ادیبان جهان عرب و اسلام توجه دارند؛

۵.       جامعیت در علوم رایج زمان، همچون: ادبیات، فقه، اصول فقه، کلام، تفسیر و حدیث؛

۶.       توجه به فقه مُقارن که نوشتۀ وی به نام «الانتصار» از اولین آثار در این زمینه است؛

۷.       حضور در عرصه­ های اجتماعی از طریق میانجی­گری­ها و تصدّی دیوان­های: مظالم، حج، نقابت سادات و ... .

كنگره چهارم، از مجموعه کنگره‌های مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث، با مشاركت آستان مقدس حضرت عبدالعظيم حسنى عليه‏ السلام و بنياد پژوهش ‏هاى آستان قدس رضوى، در راستاى تكريم، نكوداشت و احياى شخصيت ممتاز عالمان و محدثان برجسته شيعه، از خطه «رى».

 نصيرالدين عبد الجليل بن ابی الحسين بن ابی الفضل قزوینی رازی، از عالمان و متکلّمان برجستۀ شیعی «ری» در سدۀ ششم است. او از سخنوران و وعّاظ معروف زمان خود بوده و توصيف شيخ منتجب الدين رازی (م ۵۸۵ ق) از او با عنوان "الشيخ الواعظ" بيانگر اين ويژگی وی است.عبد الجلیل رازی با کتاب نقض ـ که در شمار متون کهن فارسی است ـ شناخته می شود؛ کتابی که حاوی اطلاعات فراوان تاریخی، مذهبی، جغرافیایی، کلامی و ... است.

برخی از فعالیت های دبیرخانه  کنگره:

الف. برگزاری جلسات شورای علمی کنگره

 ۱. تدوین محورها و ریز موضوع فراخوان مقاله؛

 ۲. بازنویسی و انتشار کتاب نقض؛

 ۳. ترجمۀ کتاب نقض به زبان عربی؛

 ۴. تدوین زندگی نامۀ عبدالجلیل به همراه گزیده­ هایی از کتاب برای مخاطب عموم در یک جلد و ترجمۀ آن به زبان های عربی و انگلیسی؛

 ۵. تألیف شناخت نامۀ آثار در بارۀ عبد الجلیل و کتاب نقض در یک جلد؛

 كنگره سوم، از مجموعه کنگره‌های مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث، با مشاركت آستان مقدس حضرت عبدالعظيم حسنى عليه‏ السلام و بنياد پژوهش ‏هاى آستان قدس رضوى،برای تكريم، نكوداشت و احياى شخصيت ممتاز عالمان و محدثان برجسته شيعه، از خطه «رى»، در تجليل از عالم بزرگ و محدث نامى، ثقة الاسلام محمّد بن يعقوب كلينى، نويسنده كتاب شريف الكافى به صورت بين المللى. 

 دبيرخانه كنگره فعّاليّت خود را از اوايل سال ۱۳۸۵ آغاز كرده است.

برخى از فعّاليّت‌‏هاى دبيرخانه کنگره‌:

  ۱. ارسال فراخوان اثر و مقاله در رابطه با موضوعات مندرج در فراخوان براى شخصيت‏هاى علمى حوزه و دانشگاه و همچنين نهادهاى علمى، دانشگاه‏ها و حوزه‏هاى علميه؛

  ۲. راه اندازى سايت اينترنتى به نشانى Kulayni.Com با سه زبان فارسى، عربى و انگليسى؛

  ۳. برگزارى جلسات شوراى علمى؛

  ۴. دريافت مقالات ارسال شده و انجام امور اجرايى مربوط به مقالات (ارزيابى ـ آماده ‏سازى)؛

  ۵. عقد قرارداد تأليف مقاله با اساتيد، محققان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه؛

  ۶. عقد قرارداد تصحيح و تحقيق كتب، رسائل و نسخ خطى و سنگى مربوط به كلينى و الكافى؛

  ۷. عقد قرارداد تأليف كتب در موضوعات مربوط به الكافى و كلينى.

در طرح گراميداشت بزرگان و عالمان رى، که از نيمه دوم سال۱۳۸۰، در دستور کار آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام و مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث قرار گرفت، پس از برپايى کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظيم عليه السلام، دومين همايش از اين سلسله، به بزرگداشت شيخ ابوالفتوح رازى رحمه الله مفسّر قرن ششم هجرى، اختصاص یافت. 

دبيرخانه علمى کنگره بزرگداشت شيخ ابوالفتوح رازى، از نيمه دوم سال ۱۳۸۲ با اهداف زير، کار خود را آغاز کرد:

۱. معرّفى و بزرگداشت شخصيت علمى و معنوى شيخ ابوالفتوح رازى،

۲. تحقيق و پژوهش در ميراث به جا مانده از آن مفسّر و دانشمند کم نظير،

۳. شناخت جايگاه و تأثير تفسير ابوالفتوح بر ساير تفاسير (اعم از تفاسير شيعه و اهل سنّت)،

۴. ترويج معارف قرآنى و حديث اهل بيت عليهم السلام.

محصولات علمى کنگره که در اين بيست ماه به ثمر رسيده اند و هنگام برپايى کنگره عرضه مى شوند، از اين قرارند:

يک. مجموعه آثار کنگره ۲۰ جلد

دو. ويژه نامه هاى مجلات ۴ مجلّه

سه. خبرنامه کنگره ۴ شماره

چهار. لوح فشرده متن تفسير ابوالفتوح و مجموعه آثار کنگره

آستان حضرت عبدالعظيم و مؤسسه فرهنگى دارالحديث، در طرح «گراميداشت بزرگان و عالمان رى» برای شناساندن چهره‌هاى ماندگار، چهار تن از بزرگان و عالمان این دیار را انتخاب نمود که در صدر آنان حضرت عبدالعظيم عليه السلام جاى مى‌گيرد. 

حضرت عبدالعظيم عليه السلام مشعل فروزانى است که از دوران حيات خويشتن تاکنون بر تاريخ تشيع و ايران، پرتو افکنده و بر معنويت، دانش و فرهنگ شيعه در اين مرز و بوم، تأثيرگذار بوده است. از اين رو، نخستين گام در اجراى طرح، کنگره بزرگداشت ايشان خواهد بود. اهدافى که برگزارى اين کنگره دنبال مى کند، عبارت است از:

۱ . معرفى و بزرگداشت شخصيت علمى و معنوى حضرت عبدالعظيم عليه السلام؛

۲ . ترويج معارف حديثى اهل بيت عليه السلام؛

۳ . تحقيق و پژوهش در ميراث حديثى حضرت عبدالعظيم عليه السلام ؛

۴ . شناخت جايگاه آستان حضرت عبدالعظيم عليه السلام و تأثير آن بر تحولات تاريخ تشيّع در ايران.

 اين طرح، در آبان ماه ۱۳۸۰ در نخستين جلسه شوراى سياستگذارى ـ که از عالمان و فرزانگان و نخبگان فرهنگى اند ـ به تصويب رسيد و کميته علمى کنگره از خرداد ۱۳۸۱ کار خود را آغاز کرد.