57
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

عصمت، علم خاصى نیست که خداوند، تنها به شخص معصوم عنایت کرده باشد و تحلیل‌های این گونه، پیش از آن که راز عصمت را بگشاید، ارزش مجاهدت‌هاى رهبران بزرگ الهى را کم مى‏کند و از آنها، مافوق انسان‌هایى مى‏سازد که شایستگى امامت و الگو بودن براى انسان را ندارند. عصمت معصومان علیهم السلام، معلول اراده و انتخاب آنها و نتیجه تلاش‌هاى پیگیر و فداکاری‌هاى بى‏دریغ آنان در راه خداى متعال است و در یک جمله: عصمت، معلول حسن انتخاب انسان است، نه حسن انتخاب، معلول عصمت.

راز مصونیت مطلق

لازمه تفسیر «عصمت» به معنایى که گذشت، این است که ملکه عصمت، پس از مدّتى تلاش و تقویت اراده و گذر از مرتبه تقوا و وصول به مرتبه «یقین» حاصل می‌شود و پیش از آن وجود ندارد، در حالى که معصومان علیهم السلام، پیش از سنّ بلوغ، معصوم بوده‏اند.

پاسخ این اشکال در روایات اسلامى ذکر گردیده که خلاصه آن، چنین است: حسن انتخاب انسان در نظام آفرینش، در حیات مادّى و معنوى او و حتّى در دوران‏هاى پیش از شروع عملش، مؤثّر است. به تعبیر علمى، کردار انسان و حسن انتخاب او، هر چند از نظر زمان، مؤخّر از زمان عصمت باشد، ولى به نحو شرط متأخّر، در عصمت او مؤثّر است. به عبارت دیگر، وقتى خداوند مى‏داند که فردى در آینده زندگى، چه مسیرى را انتخاب مى‏کند، به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آینده‏اش، او را از نخستین روز زندگى، مورد لطف و عنایت قرار مى‏دهد و از لغزش‏ها حفظ مى‏کند. امام باقر علیه السلام به این واقعیت، تصریح فرموده است:

۰.إذا عَلِمَ اللّهُ تَعالى حُسْنَ نِیَّةٍ مِنْ أَحَدٍ اکتَنَفَهُ بِالْعِصْمَةِ.۱

۰.وقتى خداوند متعال، حسن نیّت [و انتخاب] کسى را دانست، او را با عصمت احاطه مى‏کند.

«اکتناف» به معناى احاطه است؛ یعنى وقتى خداوند، حسن نیّت کسى را مى‏داند، او

1.. بحار الأنوار: ج۷۵ ص۱۸۹.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
56

انسان با وصول به مرتبه «یقین» ـ که نقطه اوج تکامل آدمى است ـ، نه تنها حقایق هستى و از جمله مفاسد محرمّات را مى‏فهمد؛ بلکه این امور را مى‏یابد و لمس مى‏کند. این نوع ادراک، وقتى با اراده نیرومندى که در راه رسیدن به مرتبه «یقین» براى انسان حاصل شده است، ضمیمه گردد، کامل‏ترین نوع مصونیت، یعنى «عصمت مطلق» را براى بشر ایجاد مى‏کند. از این رو، در حدیث قدسى چنین آمده است:

۰.ثَلاثُ خِصالٍ غَیَّبتُهُنَ عَن عِبادِی، لَو رَآهُنَّ رَجُلٌ ما عَمِلَ سُوءاً أبَداً: لَو کَشَفتُ غِطائی فَرَآنی حَتّیٰ یَستَیقِنَ، ویَعلَمَ کَیفَ أفعَلُ بِخَلقی إذا أمَتُّهُم....۱

۰.سه چیز است که آنها را از دید بندگانم پنهان نگه داشته‌ام و اگر فردی آنها را مشاهده کند، هرگز عمل بد انجام نمی‌دهد: اگر پرده خود را کنار زنم و مرا چنان ببیند که یقین پیدا کند و بداند که بعد از میراندنِ آفریدگانم، با آنها چه می‌کنم...

نکته مهم و قابل توجّه این که کلمه «رجس» در آیه تطهیر: (إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجْسَ أَهْلَ ٱلْبَيْتِ) به «شک» تفسیر شده است. امام باقر علیه السلام مى‏فرماید:

۰.إنّا لا نوصَفُ، وکَیفَ یوصَفُ قَوْمٌ رَفَعَ اللّهُ عَنهُمُ الرِّجسَ؛ و هُوَ الشَّکُّ؟۲

۰.ما توصیف نمى‏شویم و چگونه گروهى که خداوند رجس را ـ که همان شک است ـ از ایشان دور کرده است، توصیف مى‏شوند؟

همچنین امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه تطهیر مى‏فرماید:

۰.الرِّجسُ هُوَ الشَّکُّ.۳

۰.رجس، همان شک است.

به سخن دیگر، خداوند متعال اراده کرده است که اهل بیت علیهم السلام اهل یقین باشند تا از هر گونه آلودگى ظاهرى و باطنى مصون بمانند.

1.. ر. ک: کنز العمّال، ج۱۰، ص۳۷۲.

2.. الکافی: ج۲ ص۱۸۲.

3.. معانی الأخبار: ص۱۳۸، بحار الأنوار: ج۳۵ ص۲۰۸ ح ۵.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31576
صفحه از 593
پرینت  ارسال به