495
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

تمام عرب بر ضدّشان به پا خاستند و آن‌چنان شده بود که آنان، ناچار بودند هیچ گاه اسلحه را از خود دور نکنند، شب را با سلاح بخوابند و صبح با سلاح از جا برخیزند و در آماده‏باش کامل و دائمى باشند. وجود این حالت بر مسلمانان، سخت آمد، بعضى این مطلب را آشکارا می‌گفتند که: این حالت، تا کِى ادامه خواهد یافت!؟ آیا زمانى فرا خواهد رسید که ما با خیال آسوده، شب را استراحت کنیم و اطمینان و آرامش بر ما حکم‏فرما شود و جز از خدا، از هیچ کس نترسیم!؟ آیه یاد شده، نازل شد و بِدانان بشارت داد که آرى! چنین زمانى فرا خواهد رسید.۱

تفسیر

خداوند، در این آیه نورانی، به گروهى از مسلمانان که داراى دو صفت «ایمان» و «عمل صالح» هستند، چهار نوید داده است:

۱. حکومت روى زمین؛

۲. نشر آیین اسلام به طوری که اسلام و مسلمانان، عزیز باشند؛

این جمله «دعای افتتاح»، شاید اشاره به این مطلب باشد:

۰.اللّٰهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلَیکَ فی دَولَةٍ کَریمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الإسلامَ وَ أهلَهُ.۲

۰.خدایا! ما مشتاقانه از تو حکومتی پُربرکت را می‌خواهیم که اسلام و اهل آن را عزیز می‌گردانَد.

۳. از میان رفتن همه اسباب ترس و وحشت و ناامنى؛

۴. وقتى این امور محقّق شد، مردم در نهایت آزادى، خدا را مى‏پرستند و به فرمان‏هاى او گردن مى‏نهند و هیچ شریک و شبیهى براى او قائل نمى‏شوند و توحید خالص را در همه جا مى‏گسترانند.۳

1.. تفسیر ابن أبی‌حاتم: ج‏۸ ص۲۶۲۹، مجمع البیان: ج۷ ص۲۳۹، أسباب النزول: ص۳۳۸.

2.. تهذیب الأحکام: ج۳ ص۱۱۱. نیز، ر. ک: الکافی: ج۳ ص۴۲۴.

3.. ر.ک: تفسیر نمونه: ج۱۴ ص۵۲۸.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
494

آن رَخت برخواهند بست.

در امّت‌های گذشته، در برخی از مقاطع تاریخ، پیروان ادیان راستین به قدرت رسیده‌اند ـ چنان که در این آیه نیز بدان اشاره شده است ـ ؛ لیکن بی‌تردید، تا کنون جامعه‌ای با حکومت ارزش‌‌های دینی، به همراه آرامش مطلق، در جهان تحقّق نیافته است. از این رو، کامل‌ترین مصداق این آیه ـ چنان که در احادیث اهل بیت علیهم السلام آمده ـ، جامعه‌ای است که در روزگار حکومت امام مهدی علیه السلام تحقّق خواهد یافت.۱

واژگان

واژه «استخلاف»، از «خَلْف» به معنای پشت، عقب و ماورا، مشتق شده است. بنا بر این، «استخلاف»، به معنای شخصی را در پیِ دیگری، جانشین او ساختن است و به شخص جانشین، «خلیفه» اطلاق می‌شود.۲

راغب اصفهانی می‌نویسد:

۰.خلافت، نیابت از دیگری است، خواه به سبب غیبت او یا مرگ او یا عجز او یا به سبب شرافت اوست و خداوند، بنا بر این وجه آخر، اولیایش را در زمین، جانشین خود نموده است. ۳

فعل «لُیمَکِّنَنَّ» نیز از مادّه «مکانة»، به معنای قدر و منزلت است. بنا بر این، فعل «مَکَّنَ»، به معنای صاحب قدر و منزلت گرداندن است.۴

سبب نزول

بسیارى از مفسّران شیعه و اهل سنّت، در سبب نزول این آیه گفته‌اند: هنگامى که پیامبر( و مسلمانان به مدینه هجرت کردند و انصار با آغوش باز، آنان را پذیرا شدند،

1.. دانش‌نامۀ امام مهدی علیه السلام: ج۲ ص۱۰۵.

2.. ر. ک: لسان العرب: ج‏۹ ص۸۳، مفردات ألفاظ القرآن: ص۲۹۴.

3.. مفردات ألفاظ القرآن: ص۲۹۴.

4.. ر. ک: مفردات ألفاظ القرآن: ص۷۷۳: «یقال: مَکَّنْتُه و مکّنت له فتمکّن ... و قوله: ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ‏» (التکویر: آیۀ ۲۰) أی: متمکّن ذی قدر و منزلة».

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31105
صفحه از 593
پرینت  ارسال به