اهل ذکر، اشاره به این اصل عقلایی کلّی است که جاهل، باید به اهل فن و خبره، مراجعه کند. از این رو، آیه یاد شده، به تأیید این اصل اساسی و کاربرد آن در تمام مسائل مادّى و معنوى اشاره دارد و به همه مسلمانان تأکید مى‏کند که در مورد همه آنچه نمى‏دانند، از آگاهان بپرسند.

بدین ترتیب، قرآن، مسئله «تخصّص» را نه تنها در مورد مسائل اسلامى و دینى به رسمیت شناخته است، بلکه در همه زمینه‏ها تأیید می‌نماید. بر این اساس، بر همه مسلمانان واجب است در هر عصر و زمانى به افراد آگاه در هر زمینه‏اى رجوع کنند. البتّه باید به متخصّصانى رجوع کرد که صداقت و درستى آنان، ثابت و محقَّق است. از این رو، در بحث تقلید نیز، عنصر عدالت در کنار اجتهاد یا اعلم بودن، مطرح است. همان گونه که به طبیب آگاه و متخصّصى که از صداقت و درست‌کارى‏اش مطمئن نیستیم، مراجعه نمى‏کنیم، بلکه به پزشکِ متخصّص درست‌کار مراجعه مى‏کنیم، در سایر زمینه‏ها، بخصوص مسائل دینى نیز ـ که با زندگى اُخروى انسان مرتبط است ـ چنین اصلى را باید به کار ببندیم.^۱

بر این اساس، تطبیق دو آیه یاد شده بر اهل بیت علیهم السلام، بسیار واضح و روشن است و از این رو، در روایات متعدّدى که از شیعه و اهل تسنّن وارد شده است، اهل بیت علیهم السلام، مصادیق «اهل الذکر»، شمرده شده‏اند. برای نمونه، از امام باقر علیه السلام نقل شده که در باره (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) فرمود:

۰.قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: الذِّکرُ أنا، وَ الأَئِمَّةُ علیهم السلام أهلُ الذِّکرِ.^۲

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «من، ذکر هستم و امامان علیهم السلام اهل ذکر هستند».

از امام صادق علیه السلام روایت شده که در باره این آیه فرمود:

۰.الذکرُ محمّد صلی الله علیه و آله و نحنُ أهلُه المَسؤولون.

«مِن» در آن نیامده است:

(وَ مَا أَرْسَلْنَا قَبْلَکَ إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِى إِلَیهِمْ فَسْٔلُواْ أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ).

این دو آیه، پاسخ به یکى از اشکال‏هاى معروف مشرکان قریش است؛ چون آنها مى‏گفتند: چرا خداوند، فرشته‏اى براى ابلاغ رسالت، نفرستاده است؟^۱ خداوند در پاسخ آنها به پیامبر صلی الله علیه و آله مى‏فرماید: ما پیش از تو نیز رسولانى فرستادیم و این رسولان، انسان‌هایی بودند که تنها بدانان وحى مى‏شد و در جنسیت، هیچ تفاوتى با مردم دیگر نداشتند. آن گاه، براى تأکید و تأیید این واقعیت، مى‏افزاید: اگر از این واقعیت تاریخی آگاه نیستید، از «اهل ذکر» بپرسید.

«ذکر» به معنای آگاهی و اطّلاع است^۲ و اهل ذکر، مفهوم وسیعی دارد که شامل همه کسانی که در زمینه‌های مختلفی علم و آگاهی دارند، می‌شود و اگر بسیاری از مفسّران، اهل ذکر را در این جا به معنای علمای اهل کتاب تفسیر کرده‌اند، نه برای آن است که اهل ذکر، مفهوم محدودی دارد؛ بلکه در واقع، از قبیل تطبیق کلّی بر مصداق است؛ زیرا بهترین منبع تحقیق برای مردم آن دوران در باره پیامبران پیشین، دانشمندان اهل کتاب بودند.

از آن جایی که مشرکان مکّه به یهودیان، خوش‌بین بودند و آنان را قبول داشتند و آنان را در دشمنی با پیامبر صلی الله علیه و آله همکیش خود می‌دیدند، لذا حال که مشرکان، رسالت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را انکار می‌کردند، این آیه، آنان را به یهودیان ارجاع می‌دهد تا از آنان، در باره انبیای گذشته، سؤال کنند و بررسی کنند که انبیای گذشته چگونه بودند؟ بنا بر این، دانشمندان اهل کتاب، یکی از مصادیق اهل ذکر هستند و فرمان الهی مبنی بر رجوع به