451
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

۰.تقوا پیشه کن و نه زیاده‌روی کن و نه تنگ بگیر، بلکه حدّ وسط را نگه دار.

این فرموده امام علیه السلام، همان تقواى اقتصادى است؛ یعنى انسان باید راهى میان اسراف و سختگیرى را برگزیند که همان راه میانه‏روى و به تعبیرى دیگر، «راه قوام» است.

در انفاق و کمک به مستمندان و فقرا نیز باید راه اعتدال را در پیش‌گرفت و از تبذیر، دوری کرد. امام صادق علیه السلام سپس این آیه را خواندند:

(وَ الَّذینَ إِذا أنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَینَ ذٰلِکَ قَواماً.۱

و کسانى‏اند که چون انفاق کنند، نه ولخرجى مى‏کنند و نه تنگ مى‏گیرند و میان این دو [روش‏]، حدّ وسط را بر مى‏گزینند).

آن گاه امام علیه السلام، در توضیح «قوام»، مقدارى شن برداشت و مُشت خود را محکم گرفت و فرمود: «این، اِقتار و سختگیرى است. بعد در دست دیگرش، مقدارى شن ریخت و سپس، آنها را بر زمین ریخت و فرمود: «این هم اسراف است». آن گاه، مُشتى شن گرفت و مقدارى از آن را نگه داشت و مقدارى دیگر را ریخت و فرمود: «این، همان قوام است».۲

بنا بر این، انسان در مصرف مال و ثروت خود به هر شکلی، آزاد نیست و ریخت و پاش و مصرف بى‏مورد مال، روا نیست.

۷. در انفاق، تحت تأثیر عواطف و احساسات بى‏جا واقع نشدن

نهى از تبذیر بعد از دستور به اداى حقّ خویشاوندان و مستمند و در راه مانده (ابن السبیل)، اشاره به این است که مبادا کسی تحت تأثیر عواطف خویشاوندى یا عاطفه نوع‌دوستى در مقابل مسکین و در راه مانده، قرار بگیرد و بیش از حدّ استحقاقشان، بدانان انفاق کند و به تبذیر و اسراف بپردازد.۳

1.. فرقان: آیۀ ۶۷.

2.. الکافى: ج۴ ص۵۴ ـ ۵۵.

3.. ر.ک: تفسیر نمونه: ج۱۲ ص۸۸.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
450

۰.هر یک از شما که فقیر است، نخست به خود بپردازد. اگر مالى افزون ماند، به خانواده‏اش دهد. اگر باقى‏اى داشت، به خویشاوندان بپردازد و اگر باز هم ماند، این سو و آن سو، هزینه کند.

همچنین از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده که به یاران خویش فرمود: «آیا شما را به پنج مصرف، آگاه کنم و با فضیلت‏ترینِ آنها را بیان کنم؟».

اصحاب گفتند: آرى. فرمود:

۰.بالاترین فضیلت، براى هزینه‏اى است که انسان براى مادر خویش، صرف کند. بعد از آن، پولى که انسان براى پدرش هزینه نماید. آن گاه، پولى است که براى خود و عیالش مصرف کند. بعد، هزینه‏اى است که خرج نزدیکان خویش کند و کمترین پاداش، براى انفاقى است که براى سایر نیازمندان مى‏کند.۱

۶. اعتدال در خرج‌کردن

یکی از پیام‌های این آیه نورانی، پرهیز از تبذیر است. تبذیر، در اصل از مادّه «بذر»، به معناى پاشیدن دانه است، منتها این کلمه به مواردى اختصاص دارد که کسى، اموالش را بى‏حساب و کتاب و نابه‌جا مصرف کند و به تعبیر فارسى، ریخت و پاش بنماید. بنا بر این، اگر مال، گر چه کم، در غیر موردش خرج شود، تبذیر است و مال فراوان، اگر در جاى خویش صرف گردد، تبذیر نیست.

ابو بصیر می‌گوید از امام صادق علیه السلام، در باره این آیه ((وَ لَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا)) پرسیدم و گفتم: آیا در امور حلال هم تبذیر هست؟

فرمود: «آری. انسان حق ندارد مال خودش را بیش از اندازه[ی لازم]، خرج کند».۲

در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده که در توضیح (وَ لَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا) فرمود:

۰.اِتَّقِ اللّهَ وَ لا تُسرِف وَ لا تَقتُر، وَ کُن بَینَ ذٰلِکَ قَواماً.۳

1.. مستدرک الوسائل: ج۷ ص۲۴۱ ح ۸۱۴۱.

2.. تفسیر العیّاشى: ج۲ ص۲۸۸.

3.. تفسیر العیّاشى: ج۲ ص۲۸۸.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31799
صفحه از 593
پرینت  ارسال به