برای [فتح] آن، تاخت و تازی نشده و به من، اختصاص دارد و مسلمانان، سهمی از آن ندارند. آن را به سبب فرمان الهی برای تو قرار دادم. آن را برای خود و فرزندانت بگیر».^۱

گفتنی است احادیث دیگری نیز که در منابع امامیه آمده، این واقعه را تأیید می‌کند.^۲ محدّث بزرگ، ملاّمحسن فیض کاشانی، روایات مرتبط با این واقعه را مستفیض خوانده است.^۳

بخشیدن فدک به فاطمه زهرا و اهل بیت علیهم السلام و نیز بازپس‏گیرى آن، موضوعى شخصى نیست؛ بلکه مربوط به جایگاه امامت و رهبرى است. نحوه واگذارى فدک به اهل بیت علیه السلام به گونه‏اى است که امّت در یابند بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله، اختیار اموالی که در اختیار ایشان است، در دست چه کسانی باید باشد.

رابطه فدک و امامت اهل بیت علیهم السلام

براى اثبات این که موضوع فدک، ماجرایی شخصى نیست، بلکه رابطه‏اى ناگسستنى با مسئله ولایت و رهبرى و امامت اهل بیت علیهم السلام دارد، به دو روایت، اشاره مى‏کنیم که چگونگى برخورد امام کاظم علیه السلام را با مهدى عبّاسى و هارون الرشید، نشان مى‏دهد و این مدّعا را اثبات مى‏کند:

۱. مهدى عبّاسى اعلام کرد هر کس احساس مى‏کند در حکومت‏هاى گذشته، ستمى بر او رفته، بیاید تا دادِ او را بستانم و ستمی را که بر او رفته، جبران کنم. امام کاظم علیه السلام نزد او آمد و جریان فدک و شأن نزول آیه ذى القربى و اعطاى فدک به فاطمه( را اینگونه بیان فرمود: تا هنگامى که پیامبر صلی الله علیه و آله زنده بودند، فدک در دست فاطمه( و وکیلان او بود. بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، وقتى ابو بکر حاکم شد، فدک را از ایشان گرفت. فاطمه( نزد ابو

ذٰلِکَ لِصِلةِ القَرابَةِ.^۱

۰.چون خداوند، آیه (و حقّ خویشاوند را بپرداز) را نازل کرد، فاطمه( را فرا خواند و فدک را به او بخشید و آن کار برای صله رَحِم بود.

۳. از امام کاظم علیه السلام روایت شده است: آن گاه که فدک بدون جنگ و خون‌ریزى به دست پیامبر صلی الله علیه و آله، فتح شد، آیه (فَٔاتِ ذَا ٱلْقُرْبَىٰ حَقَّهُ)نازل شد. پیامبر صلی الله علیه و آله ندانست که مقصود از «ذى القربى» چیست؟ به جبرئیل علیه السلام مراجعه کرد و جبرئیل علیه السلام نیز از خداوند پرسید: آنان، چه کسانى هستند؟ خداوند در پاسخ، هم ذى القربى و هم آنچه را باید به آنها بدهد، معیّن کرد. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله از دخترش دعوت کرد و فرمود: «خداوند به من فرمان داده که فدک را به تو بدهم» و فاطمه( نیز این هدیه را پذیرفت.^۲

۴. امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى این آیه نازل شد، پیامبر صلی الله علیه و آله، از جبرئیل علیه السلام پرسید: مسکین را مى‏دانم؛ ولى «ذوى القربى» چه کسانى‌‏اند؟ جبرئیل علیه السلام پاسخ داد: آنان، نزدیکان خودت هستند. پیامبر صلی الله علیه و آله، حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام را فرا خواند و فرمود: «خداوند دستور داده که فدک را به شما وا گذارم». آن گاه آن را به فاطمه( و دو فرزندش بخشید.^۳

۵. در حدیثی از امام رضا علیه السلام در مجلس مأمون، ایشان ضمن تبیین برجسته‌ترین ویژگی‌های قرآنی اهل بیت علیهم السلام، آیه مورد بحث را در پنجمین آیه مورد استناد خود آورده است:

۰.آیه پنجم، این سخن خداوند است که فرمود: (و حقّ خویشاوند را بپرداز). ویژگی‌ای که خداوند عزیز و جبّار به آنان اختصاص داد و آنان را بر امّت، برتری داد. چون این آیه بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نازل شد، فرمود: «فاطمه را فرا خوانید». فاطمه( را فرا خواندند. پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود: «ای فاطمه!». فاطمه پاسخ داد: بله، ای پیامبر خدا! پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «این، فدک است و آن، از اموالی است که