کسانى دل در گرو آیین حق نهاده بودند و على علیه السلام، اوّلین مردى بود که ایمان آورده و بر پیامبرى محمّد صلی الله علیه و آله، گواهى داده بود.

پیامبر صلی الله علیه و آله، پس از سه سال دعوت پنهانى، اکنون با آیه الهى‏ (و خویشان نزدیکت را بیم ده)، مأموریت یافته بود که فراخوانى به آیین حق را علنى سازد و در این جهت، از نزدیکان خود آغاز کند.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، على علیه السلام را به فراهم آوردن غذا و سامان دادن ضیافتى مأمور ساخت تا بنى عبد المطّلب، گِرد آیند و پیامبر صلی الله علیه و آله پیامش را ابلاغ کند. چنین شد؛ ولى روز اوّل با جنجال‏آفرینى ابو لهب، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، موضوع را مطرح نکرد. فرداى آن روز، ضیافت را تکرار کرد و پس از صرف غذا، سخن را با ستایش خداوند آغاز کرد و فرمود: «راه‌نما به قوم خود دروغ نمى‏گوید و...».

کلام پیامبر صلی الله علیه و آله پایان یافت و جز على علیه السلام، هیچ کس به همگامى و همراهى او و ایمان آوردن به آیین الهى برنخاست؛ امّا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: «بنشین!» و این جریان، سه بار تکرار شد. آن‏گاه فرمود:

۰.بنشین که تو برادر و وزیر و وصىّ من و پس از من، خلیفه من هستى.

و خطاب به حاضران فرمود:

۰.بى‏تردید، این، برادر و وزیر و وصى و خلیفه من بر شماست. پس گوش به فرمانش باشید و از وى، اطاعت کنید.

آن‏گاه، آنان که دلى تیره، چشمانى تار و گوش‏هایى بسته داشتند، در برابر حق، گردن ننهادند و در برابر کلام پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، گران‏جانى کردند و ابو طالب را به سخره گرفتند و....

امّا حق، چیرگى یافت و کلام پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از آن محدوده تنگ، فراتر رفت و این حقیقت، چونان فضیلتى بزرگ در کنار دیگر فضائل على علیه السلام رقم خورد و سندى استوار براى اثبات ولایت او در کنار ده‏ها سند دیگر، شکل گرفت و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، همسویى و همگامى نبوّت و ولایت را عملاً اعلام کرد و در آغازین روز اعلان عمومى دعوتش، تداوم رهبرى را پس از خود، نشان داد و آن را به حافظه تاریخ سپرد.

مهم، آن است که جایگاه کلام پیامبر خدا صلی الله علیه و آله تبیین گردد. پیامبر صلی الله علیه و آله در زمانى جمله

۰.آگاه کردن و خبر دادنی که آمیخته به ترساندن باشد، در برابر تبشیر که خبر دادنی است آمیخته به شاد کردن.^۱

«عشیره»، به معنای نزدیکان و خویشان است؛ چرا که میان آدمی با آنان، معاشرت و رفت و آمد است.^۲

تفسیر

خداوند در آیه پیشین، پیامبر صلی الله علیه و آله را از شرک برحذر می‌دارد و سپس ایشان را مأمور می‌سازد که خویشان نزدیک خود را نسبت به شرک، بیم دهد. از آن جایی که پیامبر صلی الله علیه و آله برای انذار همه انسان‌ها فرستاده شده است، جای این سؤال وجود دارد که چرا در این آیه، خویشاوندان نزدیک، به شکل جداگانه، بیان شده‌اند.

علّامه طباطبایی می‌فرماید:

۰.علّت، آن است که خداوند بفهماند بر خلاف روش پادشاهان که در مورد قوانین و مقرّرات نسبت به خویشان خود، مسامحه می‌کردند، در امر نبوّت، هیچ استثنا و تبعیضی در کار نیست. لذا تفاوتی میان امّت اسلامی در ترک شرک نیست، خواه از نزدیکان پیامبر باشند و خواه غریبه باشند. همگان، بنده‌اند و خداوند، مولای همه است.^۳

مرحوم امین الإسلام طَبرِسی نیز آورده است:

۰.با انذار خویشان، طمع اجانب در این که پیامبر صلی الله علیه و آله با آنان مدارا و مسامحه کند، قطع شد؛ چرا که وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله با خویشان خود تساهلی ندارد، در مورد دیگران به طریق اولٰی، تسامح نخواهد کرد.^۴

اقدام پیامبر صلی الله علیه و آله جهت ابلاغ آیه انذار

سه سال از بعثت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله گذشته بود و اندک اندک، دعوت وى دامن‌گستر شده بود.