367
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

۳. عبارت (وَرَضِیتُ لَکُمُ الإسْلَامَ دِینًا)، گویاى این واقعیت است که نام رسمى دین پیامبر خاتم، «اسلام» است و این نام، برگزیده خداى متعال است؛ البتّه به این صورت که ابتدا ابراهیم خلیل الرحمان علیه السلام بر امّت ما نام «مسلمین» را نهاده و سپس، خداوند آن را امضا فرموده است:

(وَ مَا جَعَلَ عَلَیکُمْ فِى الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِیکمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکمُ الْمُسْلِمِینَ مِن قَبْلُ.۱

خدا در دین بر شما سختى قرار نداد، دین پدرتان ابراهیم. او شما را از پیش، مسلمان نامید).

۴. از آیه یاد شده، فهمیده مى‏شود که ولایت، آخرین فریضه نازل گردیده بر زمین بوده است؛ چون علاوه بر آن که آیه در آخرین روزهاى حیات پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده، عبارت آن هم بر این تصریح دارد که با نزول این حکم، دین اسلام به اتمام و اکمال رسید.

در کتاب الکافى، از زُراره و فضیل بن یسار و محمّد بن مسلم و عدّه‏اى دیگر از بزرگان اصحاب امام باقر علیه السلام، روایت شده است که ایشان فرمود:

۰.کانَتِ الفَرِیضَةُ تَنْزِلُ بَعْدَ الفَرِیضَةِ الاُخْرىٰ، وَ کانَتِ الوَلایَةُ آخِرَ الفَرائِضِ، فَأَنْزَلَ اللّهُ عز و جل: (الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی).

۰.واجبات، یکى پس از دیگرى نازل مى‏شد و ولایت، آخرین آنها بود. پس خداوند عز و جل فرمود: (امروز، دین شما را برایتان کامل کردم و نعمتم را به اتمام رسانیدم).

امام باقر علیه السلام در ادامه فرمود:

۰.یَقولُ اللّهُ عز و جل: لا اُنزِلُ عَلَیکُمْ بَعْدَ هٰذِهِ فَرِیضَةً، قَدْ أَکمَلْتُ لَکُمُ الفَرَائِضَ.۲

۰.خداى بلند مرتبه مى‏فرماید: بعد از این فریضه، حکم دیگرى بر شما واجب نمى‏سازم. امروز، تکالیف را براى شما به کمال رساندم.

1.. حج: آیۀ ۷۸.

2.. الکافی: ج۱ ص۲۸۹ ح ۴.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
366

آید. پس ابلاغ آن را به تأخیر انداخت و امروز و فردا کرد، تا آن که آیه: (اى پیامبر! آنچه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن...)، نازل شد و مهلتى باقى نگذارد.۱

در واقع، تاریخ صدور حکم انتصاب امام على علیه السلام از سوى خداوند متعال براى رهبرى امّت پس از پیامبر اسلام، با تاریخ ابلاغ آن، نُه روز فاصله داشت. حکم ولایت امام علیه السلام، در روز عرفه و در عرفات، صادر شد؛ امّا پیامبر صلی الله علیه و آله به دلائلى که بدان‏ها اشارت رفت، ابلاغ این حکم را تا روز غدیر خُم به تأخیر انداخت.

بنا بر این، متونى که بر نازل شدن «آیه اکمال» در روز عرفه دلالت دارند، ناظر به تاریخ صدور حکم ولایت هستند و متونی که بر نازل شدن این آیه در روز غدیر خم دلالت دارند، ناظر به تاریخ ابلاغ حکم ولایت‏اند.

ظاهرِ ترتیب آیات قرآن نیز مؤیّد این احتمال است که «آیه اکمال»، قبل از آیه تبلیغ، نازل شده باشد؛ چرا که اکمال دین در سومین آیه سوره مائده نازل شده و امر به تبلیغ امامت در آیه ۶۷ سوره مائده بیان شده است.

نکته‏ها

۱. در این آیه شریف، سه مرتبه از «ضمیر متکلّم وحده» استفاده شده است. این تأکید پى در پى، اهتمام خداى متعال به موضوع امامت را نشان مى‏دهد. خداوند در این آیه، کار کامل کردن دین و به پایان بردن نعمت و راضى شدن از دین اسلام را به خود نسبت داده و به روشنى نشان داده است که نصب امام على علیه السلام به امامت مسلمانان به اراده و فرمان خود آن ذات مقدّس، انجام گرفته است.

۲. در این آیه شریف آمده است: (الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکُمْ دِینَکمْ؛ امروز، دین شما را کامل کردم...). معناى این جمله آن است که قسمت‏هایى از دین، قبلاً نازل شده بود و در این روز، حلقه پایانى آن، تشریع شد. این حقیقتِ، شاهد دیگرى بر تدریجى بودن اعلام احکام اسلام و معارف آن است.

1.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج۵ ص۱۹۶.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31795
صفحه از 593
پرینت  ارسال به