حتم مى‏باید با کمک کسى باشد که از رازهاى درونى انسان، آگاه باشد.

در واقع، امام علیه السلام در این روایت، در عدم جواز انتخاب پیشوا و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله از سوى مردم، به همان مطلبى استدلال فرموده که در انتخاب پیامبر نیز عیناً جریان دارد و به همان دلیل، حقّ انتخاب پیامبر به مردم واگذار نشده است.

۲. جایگاه بلند امامت در جامعه اسلامى

پیام دیگر آیه تبلیغ، آن است که امام، همانند رسول در هدایت جامعه به سوى سعادت و رستگارى، نقش اساسى دارد و اگر هدایتگرى جامعه به امام سپرده نشود، نبوّت و رسالت، کامل نشده، بلکه رسالت الهی انجام نشده است.

معنای جمله (وَإِن لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ)، این است که جامعه بشر براى باقى ماندن زیر سایه اسلام و داشتن پویایى و حرکت رو به جلو، به امامى معصوم و پیامبرگونه، نیازمند است. امام رضا علیه السلام در این باره مى‏فرماید:

۰.إنَّ الإمامَةَ اُسُّ الإسلام النَّامی.^۱

۰.امامت، ریشه بالنده اسلام است.

و در گفتار نورانى امام باقر علیه السلام نیز آمده است:

۰.بُنِیَ الإسلامُ عَلىٰ خَمْسٍ: عَلَى الصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الوَلایةِ؛ وَ لَم یُنَادَ بِشَیءٍ کَمَا نُودِیَ بِالوَلایَةِ؛^۲

۰.اسلام بر پنج پایه بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت، و به هیچ چیز مانند ولایت، فرا خوانده نشده است.

در بلنداى مقام امامت، همین بس که ابراهیم خلیل الرحمان، تنها پس از سربلندى در آزمون‏ها و ابتلائات گوناگون، به امامت برگزیده شد:

(وَ إِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّى جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا.^۳

خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده و بر وى نازل شده بود: (یٰا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیکَ مِن رَّبِّکَ). فرد شایسته جانشینى پیامبر صلی الله علیه و آله، ویژگى‏هایى دارد که شناخت آنها به علم الهى ممکن است و مردم که ابعاد معرفتى و ابزار شناختى محدودى دارند، در تشخیص و انتخاب پیشواى معصوم خود، توان کافى ندارند و اگر چنین توانى داشتند، پیامبر صلی الله علیه و آله موظّف نمى‏شد که رهبر آینده آنان را به ایشان، معرّفى کند. بنا بر این، تنها راه انتخاب جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله، وحی است.

نقش اساسى و مهمّى که مردم در زمامدارى امامان معصوم ایفا مى‏کنند، قبول سرپرستى امامان معصوم پس از انتصاب الهىِ ایشان است و از این جهت، مورد امتحان خداى متعال قرار مى‏گیرند.

این گفتار نورانى امام على علیه السلام به همین حقیقت اشاره دارد که می‌فرماید:

۰.إنَّ اللّهَ‏ ـ تَبَارَکَ اسْمُهُ ـ اِمْتَحَنَ بِی عِبَادَهُ.^۱

۰.خداوند متعال با من، بندگان خود را مى‏آزماید.

در حدیثى دیگر، سعد بن عبد الله‏ قمّى روایت کرده است:

از امام مهدى ـ أرواحنا لتراب مقدمه الفداء ـ پرسیدم: چرا مردم نمى‏توانند براى خود، امامى انتخاب کنند؟ ایشان در پاسخ فرمود: «آیا آنان، مصلح را انتخاب مى‏کنند یا مفسد را؟».

گفتم: مصلح را انتخاب مى‏کنند.

فرمود: «آیا ممکن است در گزینش خود، اشتباه کنند؟».

گفتم: آرى.

فرمود: «به همین دلیل از انتخاب امام، باز داشته شده‏اند».^۲

امام علیه السلام در ادامه سخن خود، با نقل جریانى بیان می‌فرماید که انتخاب اصلح، به طور