341
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

بودن و زشتی ترک تمام رسالت و احکام است یا مراد این است که اگر آیه‌ای را ترک کنی، عِقاب این عمل برابر با عقاب ترک کلّ رسالت است.۱

در برابر این ادّعا باید گفت: چون این آیه در اواخر عمر مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است، نمی‌تواند مانند آیات (فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ * إِنَّا کَفَیناکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ)۲ یا آیه (إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیکَ قَوْلًا ثَقِیلًا... وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما یقُولُونَ وَ ٱهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلاً)،۳ نوعی تقویت روحیه یا حمایت معنوی باشد. لذا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله که مخاطب این آیه است یا تمامی آنچه را بر او نازل شده بود، ابلاغ کرده است یا خیر. اگر ابلاغ کرده بود که معنا نداشت این گونه مورد خطاب قرار گیرد. لذا باید گفت پیامبر صلی الله علیه و آله ـ بنا بر مصالحی که او آگاه‌تر است ـ، ابلاغ حکمی را به تأخیر انداخته بود و این حکم، به تصریح روایات فراوان، ابلاغ رسمی و عمومی ولایت علی علیه السلام پس از ایشان به تمامی مسلمانان جهان بود؛ چرا که تهمت منفعت‌طلبی پیامبر صلی الله علیه و آله در ولایت‌بخشی به عموزاده و داماد خود، می‌توانست اساس دین نوپای اسلام را متزلزل سازد.

از دیگر سو، چگونه روایات فراوانی را که در سبب نزول این آیه آمده است، می‌توان به راحتی کنار گذاشت و قائل به عمومیت آیه شد؟

۵. نزول آیه تبلیغ در باره ابلاغ ولایت امام علی علیه السلام

مفسّران، محدّثان و مورّخان شیعه، همگی و بدون هیچ گونه تردیدى، آیه را با واقعه «غدیر»، مرتبط دانسته‏اند و محتواى پیام آن را ولایت و امامت على علیه السلام دانسته‌اند. علّامه امینى نیز از سى منبع حدیثى و تفسیرى اهل سنّت، همچون کتاب الولایة از ابن جریر

1.. الکشّاف: ج۱ ص۶۵۹.

2.. حجر، آیۀ ۹۴ ـ ۹۵: (پس آنچه را بدان مأمورى، آشکار کن و از مشرکان، روى برتاب، که ما [شرّ] ریشخندگران را از تو برطرف خواهیم کرد).

3.. مزمّل: آیۀ ۵ ـ ۱۰: (چرا که ما به زودى سخنى سنگین به تو القا خواهیم کرد ... و در برابر آنچه [دشمنان] مى‏گویند، شکیبا باش و به طرزى شایسته از آنان دورى گزین).


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
340

الف ـ این دیدگاه، مستند به هیچ روایتی نیست؛ بلکه یک احتمال تفسیری است.

ب ـ بارها گفته شد که صرف پشت سرِ هم قرار گرفتن آیات، دلیل قطعی برای وحدت نزول و در نتیجه، وحدت موضوعی آنها نیست.

ج ـ زمان نزول این آیه در سال‌های آخر عمر مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله است. اهل کتاب در برابر مسلمانان، بارها طعم شکست را چشیده بودند و اسلام، چنان قوّت و نیرو گرفته بود که از ناحیه آنان هیچ تهدیدی متوجّه اسلام و پیامبر صلی الله علیه و آله نبود تا ایشان در برابر آنان، احساس ناامنی نماید و در ابلاغ احکامی در باره آنان، تعلّل کند.۱

د ـ پیامبر صلی الله علیه و آله در آیاتی که پیشتر نازل شده بود، اموری شدیدتر از مفاد آیه ۶۸ مائده را به اهل کتاب، ابلاغ کرده و هراسی از آنان به دل راه نداده بود.۲

ه‍ ـ روایات فراوانی که از شیعه و اهل سنّت نقل شده و سبب نزول این آیه را ابلاغ ولایت علی علیه السلام معرّفی می‌کنند، این احتمال را مردود می‌سازند.

۴. نزول آیه تبلیغ در باره ابلاغ همه احکام یا اصل رسالت

غالب مفسّران اهل سنّت، بر این باورند که مراد از (مَا أَنزَلَ ٱللهُ...) ـ که پیامبر صلی الله علیه و آله مأمور به ابلاغ آن شده است ـ امر خاصّی نبوده؛ بلکه مراد، جمیع احکامی است که خداوند بر ایشان وحی کرده است؛۳ امّا همان طور که اشاره شد، اشکال این سخن، آن است که معنای آیه، لغو و بی‌فایده می‌گردد؛ چرا که بنا بر این قول، معنای آیه چنین می‌شود: اگر جمیع آنچه را خدا بر تو نازل کرده است، ابلاغ نکنی، رسالت الهی را ابلاغ نکرده‌ای. اصطلاحاً شرط و جزا، نباید متّحد و یکسان باشند؛ وگر نه در سخن، فایده‌ای نخواهد بود. از این رو، در پاسخ گفته‌اند: مراد آیه، این است که اگر رسالت الهی را کامل ابلاغ نکنی و مثلاً حکم یا آیه‌ای را رها کنی، زشتی و شناعت این کوتاهی از تو، همچون شنیع

1.. ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن: ج۶ ص۴۲ ـ ۴۳.

2.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج۶ ص۴۲ ـ ۴۳.

3.. زمخشری در الکشّاف: ج۱ ص۶۵۸، ابو بکر رازی معروف به جصّاص در أحکام القرآن: ج۴ ص۱۰۷، آلوسی در تفسیر الآلوسی: ج۳ ص۳۵۵ و ... .

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31805
صفحه از 593
پرینت  ارسال به