339
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

از بنى هاشم را براى حراست از ایشان گمارده بود تا این که این آیه، نازل شد. در نتیجه، پیامبر صلی الله علیه و آله از عموى خود خواست که به سبب وعده خداوند به حفاظت، دیگر از وى نگاهبانى نکند.

این اعتقاد نیز صحیح نیست؛ زیرا ابو طالب علیه السلام قبل از هجرت در مکّه از دنیا می‌رود و چنان که در پاسخ قول اوّل گذشت، سوره مائده با تمامی آیاتش مدنی است. لذا این سبب نزول، قابل پذیرش نیست. همچنین پذیرش این سبب نزول، باعث اخلال به پیوستگی قطعی آیه تبلیغ می‌گردد؛ چرا که صدر این آیه، به دلالت روایات فراوان، در باره ابلاغ ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام است و مضمون پیوسته آیه و سیاق واحد آن، مانع از آن می‏گردد که ذیل آیه را به حادثه‌ای دیگر اسناد داد.

افزون بر این دو، واقعیت تاریخى، گویاى این مطلب است که از پیامبر صلی الله علیه و آله تا آخر عمر شریفش نگاهبانى مى‏شده است و وجود «استوانة الحَرَس» در مسجد مدینه، گواه این مدّعاست.

۳. نزول آیه تبلیغ در باره اهل کتاب

برخی مفسّران اهل سنّت۱ بر این باورند که این آیه، چون در سیاق آیات مربوط به اهل کتاب نازل شده، لذا ناظر به ابلاغ حکمی در باره آنان است و چون پیامبر صلی الله علیه و آله از ناحیه آنان احساس امنیت نمی‌کرد، ابلاغ آن را به تعویق انداخته بود. برخی نیز مصداق این حکم را آیه بعدی، یعنی (قُلْ یا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلىٰ‏ شَى‏ْءٍ حَتّىٰ‏ تُقِیمُواْ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنجِیلَ وَ مَا أُنزِلَ إِلَیکُم مِن رَبِّکُمْ)۲ می‌دانند.

در پاسخ، می‌توان گفت:

1.. همچون مقاتل بن سلیمان (تفسیر مقاتل: ج ۱ ص۴۹۱ ـ ۴۹۲)، فخر رازی (تفسیر الفخر الرازی: ج۱۲ ص۴۰۱) و ابن عاشور (التحریر و التنویر: ج۵ ص۱۵۱)

2.. مائده: آیۀ ۶۸. (اى اهل کتاب! شما هیچ آیین صحیحى ندارید، مگر این که تورات و انجیل و آنچه را از طرف پروردگارتان بر شما نازل شده است، بر پا دارید).


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
338

پیام ویژه‌ای است که به اندازه همه پیام‌های الهی، اهمّیت و ارزش دارد، به گونه‌ای که امتناع از ابلاغ آن، امتناع از ابلاغ رسالت الهی به حساب می‌آید و آن، چیزی جز ابلاغ پیام ولایت و استمرار جریان نبوّت از طریق امامت و رهبری پس از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نیست.

د ـ تفسیر ارائه شده، در واقع بدین معناست که خداوند سبحان به پیامبرش بفرماید: پیام‌های مرا ابلاغ کن، وگر نه پیام‌های مرا ابلاغ نکرده‌ای! یعنی توضیح واضحات!

ه‍ ـ با وجود عظمت روح پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اراده استوار ایشان در رساندن فرمان خداوند به مردم، هراس و واهمه از تکذیب و آزار مردم، پذیرفتنى نیست. چگونه مى‏توان باور نمود پیامبر صلی الله علیه و آله در ابتداى کار از انجام دادن رسالت خویش، سر باز زده تا خداوند متعال، سلامت او را تضمین نماید و آن گاه پیامبر صلی الله علیه و آله با دریافت قول مساعد مبنى بر جلوگیرى از گزند مخالفان، امر خداوند را انجام داده باشد؟!۱

آیا به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مى‏توان چنین گمانى بُرد که به دلیل آسیب رساندن مشرکان، در ابلاغ رسالت خود تعلّل کند تا جایی که خداوند، او را تهدید نماید؟ آیا با وجودِ تاریخِ زندگى سراسر حماسه و شجاعت رسول گرامى اسلام و تحمّل همه سختى‏ها و مصائب، اتّهام عافیت‌طلبى و محافظه‌کارى برازنده آن بزرگوار است؟

و ـ عالمان، محدّثان، مفسران و مورّخان شیعه، اتّفاق دارند که این آیه در باره واقعه غدیر خم و ابلاغ امامت امیر مؤمنان على علیه السلام نازل شده است.۲ این شأن نزول، در بسیارى از منابع حدیثى و تفسیرى اهل سنّت نیز نقل شده است.۳

۲. نزول آیه تبلیغ در باره نگهبانى ابو طالب علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله

دیدگاهى دیگر، معتقد است در سال‏هاى اوّلیه بعثت، ابو طالب عموى پیامبر صلی الله علیه و آله، عدّه‏اى

1.. ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن: ج۶ ص۴۴.

2.. الکافی: ج۱ ص۲۸۹ ح ۴ و ص۲۹۰ ح ۶، تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۳۳۱، الأمالی، صدوق: ص۵۸۴، مجمع البیان: ج۳ ص۳۴۴.

3.. تفسیر الثعلبی: ج۴ ص۹۲، تفسیر ابن أبی حاتم: ج۴ ص۱۱۷۲، أسباب النزول: ص۲۰۴، الدرّ المنثور: ج۲ ص۲۹۸، شواهد التنزیل: ج۱ ص۲۴۹ ـ ۲۵۸، تفسیر غرائب القرآن: ج۲ ص۶۱۶، تفسیر الفخر الرازی: ج۱۲ ص۴۰۱.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31239
صفحه از 593
پرینت  ارسال به