319
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

در پاسخ فخر رازی، به سه نکته اشاره می‌شود:

۱. اکثر قریب به اتّفاق نحویان، اصولیان، مفسّران و بزرگان ادب، در کتاب‏هاى خود، تصریح مى‏کنند که از «إنّما»، حصر فهمیده مى‏شود.۱

۲. فخر رازى در آیه ولایت مى‏گوید که «إنّما» بر حصر دلالت ندارد؛ امّا در آیات دیگرى که با «إنّما» آمده، حصر را فهمیده است. این آیات عبارت‌اند از:

(فَإِنَّمَا عَلَیکَ الْبَلَاغُ.۲

فقط رساندن پیام، بر عهده توست).

(یَسْٔلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّى.۳

از تو در باره قیامت مى‏پرسند که وقوع آن، چه وقت است؟ بگو: علم آن، تنها نزد پرودگار من است).

(قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا یُوحَىٰ إِلَىَّ مِن رَّبِّى....۴

بگو: من تنها آنچه را از پروردگارم به من وحى شود، پیروى مى‏کنم).

(إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَى الَّذِینَ یسْتَٔذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ....۵

ایراد، فقط بر کسانى است که با این که توانگرند، از تو اجازه [برای ترک جهاد] مى‏خواهند.

(قَالَ إِنَّمَا یَأْتِیکُم بِهِ اللهُ إِن شَاءَ وَ مَا أَنتُم بِمُعْجِزِینَ.۶

گفت: خداست که اگر بخواهد، آن را براى شما مى‏آورد و شما، عاجز کننده[ی او] نخواهید بود).

1.. لسان العرب: ج‏۱۳ ص۳۱، مغنی اللّبیب: ج۱ ص۳۹ ـ ۴۰.

2.. آل عمران: آیۀ ۲۰.

3.. اعراف: آیۀ ۱۸۷.

4.. اعراف: آیۀ ۲۰۳.

5.. توبه: آیۀ ۹۳.

6.. هود: آیۀ ۳۳.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
318

ادّعاى خود، دو نمونه از قرآن آورده که «إنّما»، دلالت بر حصر نکرده است:

الف ـ

(إِنَّمَا مَثَلُ الْحَیوةِ الدُّنْیا کَمَآءٍ أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ.۱

در حقیقت، مَثَل زندگانى دنیا، به سان آبى است که آن را از آسمان، فرو ریختیم).

وى در تفسیر آیه توضیح مى‏دهد که چگونه وقتى باران نازل شود، زمین، سرسبز می‏شود؛ ولى بعد از چند صباحى این سبزه‌ها خشک مى‏شوند و از بین مى‏روند، گویا سبزه‏اى وجود نداشته است. زندگى دنیا هم مثل زندگى گیاهان، زودگذر است. فخر رازى، ادّعا کرده که مَثَل زندگى دنیا، تنها منحصر به زندگى نباتات نیست؛ بلکه دنیا را مى‏توان به چیزهاى دیگرى نیز تشبیه کرد.۲

ب ـ

(اعْلَمُواْ أَنَّمَا الْحَیوٰةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَینَکمْ وَ تَکاثُرٌ فِى الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ.۳

بدانید که زندگى دنیا، در حقیقت، بازى و سرگرمى و آرایش و فخر فروشى شما به یکدیگر و فزون‌خواهى در اموال و فرزندان است).

فخر رازى گفته است: لهو و لعب، یعنى بازى و سرگرمى، فقط منحصر به دنیا نیست؛ بلکه در غیر دنیا نیز حاصل مى‏شود.

نتیجه استدلال فخر رازى، این است که چنان که در این دو آیه از کلمه «إنّما»، حصر فهمیده نمى‏شود، در آیه ولایت نیز با این واژه، نمى‏توان ولایت را در خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و على علیه السلام، منحصر کرد.۴

1.. یونس: آیۀ ۲۴.

2.. در احادیث، زندگى دنیا به مار، گذرگاه و... نیز تشبیه شده است.

3.. حدید: آیۀ ۲۰.

4.. تفسیر الفخر الرازی: ج‏۱۲ ص۳۸۶.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31376
صفحه از 593
پرینت  ارسال به