بت‌ها بوده است.

این شکری که خداوند از پیامبرِ خود طلب کرده نیز، گواهی بر عظمت آن عطیّه است؛ چرا که نماز و قربانی، از اعظمِ عبادات هستند و چه بسا جامع عبادات باشند؛ چرا که اوّلی، ارتباط میان خلق و خالق است و دومی، ارتباط با خلق.

سپس خداوند می‌فرماید: (إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ). چنان که گفتیم، آن شخص کینه‏توز و پست، عاص بن وائل بود. البتّه در بعضى از نقل‏ها، «شانئ»، ولید بن مغیره، در برخى ابو جهل، در بعضى عُقبَة بن ابى مُعیط و در پاره‏اى، کعب بن اشرف، ذکر شده است؛^۱ ولى قولى که مى‏توان بدان اعتماد کرد، قول اوّل است و روایات مستفیض، مؤیّد این معناست.

«ابتر»، در لغت به معناى حیوانِ دُم بُریده است. دشمنان پیامبر صلی الله علیه و آله با این تعبیر، نشان دادند که آنان در دشمنى خود، حتّى کم‌ترین ادب را نیز رعایت نمى‏کردند و دشمنى‏شان، آمیخته با پستى و سنگ‌دلى بود.

سه پیشگویى

در این سوره، سه پیشگویى انجام شده که جنبه اعجاز دارد:

الف ـ خداوند، دادن خیر کثیر به پیامبر صلی الله علیه و آله را نوید مى‏دهد؛

ب ـ خبر مى‏دهد که پیامبر صلی الله علیه و آله بدون فرزند نخواهد بود؛ بلکه نسل او ـ چنان که پیداست ـ به فراوانى در جهان وجود خواهد داشت؛

ج ـ دشمنان او، ابتر و بى‏دنباله خواهند بود. لذا دشمنان ایشان، چنان تار و مار شدند که امروز، اثرى از آنان نیست.

پیام‏ها

۱. تقویت تمسّک به اهل بیت علیهم السلام

نخستین پیام سوره «کوثر»، تقویت تمسّک به اهل بیت علیهم السلام و ارتباط هر چه بیشتر با این

دشمن پیامبر بودند ـ شخص قابل ذکرى در دنیا باقى نماند. سپس بنگر چه قدر از علماى بزرگ در میان فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله است؛ مانند باقر و صادق و کاظم و رضا و نفس زکیّه^۱ و مانند آنان.^۲

بنا بر همه این نکات، خلاصه تفسیر آیه اوّل، این شد که ما به تو فاطمه خواهیم داد که از ناحیه او، برکات فراوانى براى امّت اسلام خواهد بود. اهل بیت تو از نسل او، ادامه خواهند یافت. امام حسن، امام حسین و فرزندان امام حسین علیهم السلام تا امام مهدى علیه السلام، از برکات وجود فاطمه زهرا( هستند. علاوه بر اینها، بسیارى از فقیهان، مفسّران، عارفان، حکیمان، و ریاضى‌دانان و...، از نسل آن بانوى گرامى‏اند.

خداوند در ادامه می‌فرماید: (فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ؛ به شکرانه این نعمت، نماز بخوان و قربانى کن). نمازِ تنها، براى شکرگزارى، کافى نیست و صدقه دادن و انفاق در راه خدا، از مصادیق مهمّ شکرگزارى بر نعمت‏هاست.

بسیارى از مفسّران معتقدند: مراد از نماز در این آیه، نماز روز عید قربان و قربانى کردن در همان روز است؛ ولى ظاهراً مفهوم آیه، مفهوم عام و گسترده‏اى است و نماز و قربانى روز عید، یکى از مصداق‏هاى آن است.^۳

به هر تقدیر، منظور آیه، نفى اعمال بت‌پرستان است که عبادت و قربانى را براى غیر خدا مى‏کردند و «لام» در (لِرَبِّکَ)، تعریض به مشرکان است که دعا و قربانی‌شان برای