و مردم بر اثر آن، او را دوست مى‏دارند؟ فرمود: «این، مژدگانىِ دنیایىِ مؤمن است».^۱

علّامه طباطبایی در باره این آیه مى‏فرماید: خداوند در آیه، وعده زیبایی به مؤمنان صالح داده است که محبّت آنان را در دل‏هاى دیگران قرار مى‏دهد و آن را مقیّد به دنیا یا آخرت و وقت و زمان خاص یا جمعیّت خاصّى نکرده است. بنا بر این، معنای آیه، عامّ و مطلق است^۲ و اقوالی که آن را مقیّد ساخته‌اند، قابل قبول نیست.^۳

گفتنی است تعبیر خداوند از خود در این آیه با اسم «رحمان»، از آن روست که وعده الهی در این آیه، ناشی از رحمانیت اوست.^۴

سبب نزول

روایات فراوانى از شیعه و اهل سنّت، نشان می‌دهند که سبب نزول این آیه، امام علی علیه السلام است که به بعضى اشاره مى‏کنیم:

۱. بَراء از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت کرده که ایشان به على علیه السلام فرمود: «بگو: پروردگارا! براى من در نزد خویش، پیمانى قرار بده و براى من در پیش خود، محبّتى قرار بده و براى من در دل مؤمنان محبّتى قرار بده».

پس خداوند، آیه (کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‌اند، به زودى خداى مهربان براى آنان، محبّتى در دل‏ها قرار مى‏دهد) را فرو فرستاد.

بَراء می‌گوید: این آیه در باره على علیه السلام نازل شده است.^۵

که حُب، دوست داشتن از روی طبع و حکمت با هم است.^۱

تفسیر

انسان‌هایی که فطرت پاک آنها آلوده نشده، به طور طبیعی به انسان‏هاى الهى و نیکوکار و نیکومنش، علاقه‏مندند و بدانان، احترام مى‏گذارند و آنان را مورد محبّت خویش قرار مى‏دهند. از این رو، دین‌باوران و خدامحوران و باورمندان به حقایق دینى و نیکوکاران، در دل مردم، جا باز مى‏کنند و محبّت آنان را به سوى خویش مى‏کشانند.

نقل شده که امام علی علیه السلام در باره تفسیر آیه یاد شده از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پرسید. ایشان فرمود:

۰.یا عَلِیُّ! إنَّ اللّهَ أعطَى المُؤمِنَ ثَلاثاً: المِقَةَ وَ المَحَبَّةَ، وَ الحَلاوَةَ، وَالمَهابَةَ فی صُدورِ الصّالِحینَ.

۰.اى على! خداوند، به مؤمنان، سه چیز داده است: مهر و محبّت، شیرین بودن، و شُکوه در دل صالحان.^۲

در روایت دیگرى، پیامبر صلی الله علیه و آله به امام على علیه السلام فرمود:

۰.اى على! خداوند متعال، به مؤمن، سه چیز داده است: مهر و محبّت، نمکین بودن، و شُکوه در دل ‏صالحان. پس‏کسى که خداوند، او را براى خود برگزیند، جانش پذیراى آن مى‏گردد و شیرینى و نمکى در او پدید مى‏آید و کسى که خداوند، او را بخوانَد و او اجابت کند و در این اجابت، راستى نشان دهد، او را مقرّب مى‏سازد. پس قلبش آن را مى‏پذیرد و در دل‏ها، دوستى او ـ که همان محبّت است [که در آیه بدان اشاره شده‏] ـ پدیدار مى‏شود.^۳

در روایت دیگرى، ابو ذر مى‏گوید: از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پرسیدم: چرا انسان کارى مى‏کند