239
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

مطرح شده دانسته‌اند، مانند ابن ابی حاتم در تفسیر القرآن العظیم،۱ ثعلبی در الکشف و البیان،۲ ماوردی در النکت و العیون،۳ ابن عطیّه اندُلُسی در المحرّر الوجیز،۴ قُرطُبی در الجامع لأحکام القرآن،۵ ابن کثیر در تفسیر خود۶ و سیوطی در الدرّ المنثور.۷

تفسیر

به تصریح گزارش‌های فراوانی که در منابع شیعه و سنّی آمده، ضمیر مثنّی در (إِن تَتُوبَا إِلَى ٱللهِ)، به عایشه و حفصه باز می‌گردد. از ابن عباس، روایت شده که می‌گوید: از عمر در باره دو نفری که علیه پیامبر صلی الله علیه و آله هم‌دست شدند، سؤال کردم. او پاسخ داد: آن دو، حفصه و عایشه بودند.۸ بنا بر این، خداوند با خطاب قرار دادن آن دو، آنان را مورد عتاب قرار می‌دهد و به آنان اعلام می‌کند که میان دو امر قرار دارند: توبه یا هم‌دستی بر ضدّ پیامبر صلی الله علیه و آله.۹ خداوند می‌فرماید: اگر توبه کنید، برای شما بهتر است؛ چرا که دل‌هایتان از حق، منحرف شده است۱۰ و اگر شما دو نفر بر ضدّ او دست به دست هم بدهید، کارى از پیش نخواهید برد؛ چون خداوند و جبرئیل و صالحِ مؤمنان، پشتیبان او هستند.

«مولی» در این آیه، به قرینه سیاق، یعنی پشتیبان و یاور.۱۱ لذا «جبریل» و «صالح المؤمنین»،

1.. تفسیر ابن أبی حاتم: ج۱۰ ص۳۳۶۲.

2.. تفسیر الثعلبی: ج۹ ص۳۴۸.

3.. النکت و العیون: ج۶ ص۴۱.

4.. المحرّر الوجیز: ج۵ ص۳۳۲.

5.. تفسیر القرطبی: ج۱۸ ص۱۹۲.

6.. تفسیر ابن کثیر: ج۸ ص۱۸۶.

7.. الدرّ المنثور: ج۶ ص۲۴۴.

8.. صحیح البخاری: ج۶ ص۶۹.

9.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج۱۹ ص۳۳۲.

10.. عدّه‏اى احتمال داده‏اند که آیه، محذوفى نداشته باشد و جملۀ «صغت قلوبکما» جزاى شرط باشد، با این قید که مفهوم جمله «تمایل به سوى حق باشد نه باطل»، ولى این احتمال، بسیار ضعیف است، زیرا شرط به صورت فعل مضارع است و جزا به صورت فعل ماضى، و این، به عقیدۀ بیشتر نحویان، جایز نیست (ر.ک: تفسیر نمونه: ج۲۴ ص۲۷۶، پانوشت دوم).

11.. فهم صاحب مجمع البیان نیز همین معناست (مجمع البیان: ج۱۰ ص۴۷۴).


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
238

او را می‌بوسیدم و می‌گفتم: «مَن لی وَ لِوَلَدی بعدَکَ یا رَسولَ اللّهِ؟؛ بعد از شما چه کسی برای من و فرزندم خواهد بود؟». ایشان فرمود: «لَکَ اللّهُ بَعدی ووَصِیّی صالِحُ المُؤمِنینَ؛ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ؛ برای تو خداست؛ بعد از من نیز وصیّ‌ام صالحِ مؤمنان علی بن ابی طالب خواهد بود».۱

۷. رُشَید هَجَرى می‌گوید: من با مولایم على بن ابى طالب علیه السلام در پشتِ کوفه راه مى‏رفتم. رو به من کرد و فرمود: «اى رُشَید! سوگند به خدا، صالحِ مؤمنان، منم».۲

۸. از امام زین العابدین علیه السلام نقل شده که ضمن سخنرانی در مجلس یزید ـ لعنه الله ـ در معرّفی خود فرمود:

۰.أنا ابنُ صالحِ المُؤمِنینَ، وَ وارِثِ عِلمِ النَّبِیّینَ.۳

۰.من فرزند شایسته‏ترینِ مؤمنان و فرزند وارث دانشِ پیامبران‏ هستم.

این گونه سخن گفتن، حاکی از آن است که در آن تاریخ، لقب «صالحِ المؤمنین» برای امیر مؤمنان، لقبی شناخته شده بوده است.

۹. در زیارتی که برای امام علی علیه السلام از امام باقر علیه السلام نقل شده، آمده است:

۰.السَّلامُ عَلیٰ صالِحِ المُؤمِنینَ، وَ وارِثِ عِلمِ النَّبِیّینَ.۴

۰.سلام بر برگزیده مؤمنان و وارث دانشِ پیامبران.

۱۰. در زیارت امام حسین علیه السلام نیز می‌خوانیم:

۰.السَّلامُ عَلَیکَ یَا ابنَ صالِحِ المُؤمِنینَ.۵

۰.سلام بر فرزند برگزیده مؤمنان.

گفتنی است بسیارى از مفسّران اهل سنّت نیز این معنا را نقل کرده‌اند یا یکی از اقوال

1.. تأویل الآیات الظاهرة: ص۶۹۸ ح ۱.

2.. تفسیر فرات: ص۴۹۱.

3.. مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمی: ج۲ ص۷۰.

4.. مستدرک الوسائل: ج۱۰ ص۲۲۲.

5.. بحار الأنوار: ج۹۸ ص۲۳۷.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31479
صفحه از 593
پرینت  ارسال به