مى‏دادند، آنها را با ایمان و جهاد مى‏سنجیدند که قرآن به صراحت بیان می‌کند که اینها، برابر نیستند. بعلاوه، جمله (وَٱللهُ لَا يَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلظَّالِمِينَ)، نشان مى‏دهد که اعمال آنان، همراه با ظلم و در حال شرک بوده است؛ چرا که به تعبیر قرآن، شرک نیز ظلم بزرگى است: (إِنَّ ٱلشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ).^۱ اگر مراد، «سقایت حاجیان» و «تعمیر مسجد الحرام» همراه با ایمان بوده باشد، دیگر جمله پایانی آیه: (وَٱللهُ لَا يَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلظَّالِمِينَ)، مفهومى نخواهد داشت.^۲

اشکال دیگر این که در آیات گذشته، از اقدام مشرکان براى آبادانى کعبه سخن به میان رفته است: (مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَن يَعْمُرُوا مَسَاجِدَ ٱللهِ؛ مشرکان حق ندارند که مساجد خدا را آباد کنند) و این آیات نیز به دنبال آن آمده و همین، نشانه آن است که عمران مسجد الحرام و آبدهى حاجیان در حال شرک، موضوع بحث این آیات است و چنین امری با روایت نعمان، تطبیق نمى‏کند.^۳

البته ممکن است اشکال شود تعبیر (أَعْظَمُ دَرَجَةً) در آیه مى‏رساند که هر دو طرف مقایسه، عمل خوبى است، گر چه یکى بر دیگرى برترى دارد.

جواب آن است که افعلِ تفضیل، یعنى صفت تفضیلى، گاه در مواردى به کار مى‏رود که تنها یک طرف مقایسه، فضیلت دارد و طرف دیگر، داراى فضیلتى نیست. این گونه تعبیر، در قرآن کاربرد دارد و در عرف نیز به کار مى‏رود؛ مثلاً مى‏گویند: «دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است». مفهوم این سخن آن نیست که «هرگز به مقصد نرسیدن و تصادف کردن» چیز خوبى است، ولى «دیر رسیدن» بهتر از آن است یا قرآن مى‏فرماید: (وَٱلصُّلْحُ خَيْرٌ؛^۴ و صلح، بهتر است). این، بدین معنا نیست که جنگ و نزاع، چیز خوبى است.^۵

پیوسته در آن (بهشت)، خواهند ماند. به راستى که نزد خداوند، پاداشى بزرگ است).

عدّه‏اى از دانشوران اهل سنّت^۱ که میل ندارند فضائل چشمگیرى براى امام على علیه السلام اثبات کنند، این روایت را ـ که با اندکى تفاوت در تعبیرات، در منابع اهل سنّت و شیعه آمده است ـ، کنار گذارده‏اند و در مقابل به روایت نعمان بن بشیر، تمسّک جسته‏اند که از جهاتى داراى اشکال است. در روایت مذکور، به نقل از نعمان بن بشیر، آمده است:

۰.کنار منبر پیامبر صلی الله علیه و آله در میان عدّه‏اى از اصحاب نشسته بودم که یکى از آنان گفت: من بعد از اسلام، عملى را بالاتر از این نمى‏دانم که حاجیان خانه خدا را سیراب سازم. دیگرى گفت: آبادانىِ مسجد الحرام، از هر کارى بالاتر است. سومی ‏گفت: جهاد در راه خدا، از آنچه گفتید، بهتر است. عمر، آنان را از بحث، منع کرد و گفت: صداى خود را کنار منبر پیامبر خدا، بلند نکنید ـ و آن روز، روز جمعه بود ـ. وقتى نماز جمعه را گزاردم، بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد مى‏شوم و در مورد مسئله‏اى که اختلاف کردید، مى‏پرسم. در این هنگام، این آیه (أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ ٱلْحَاجِّ وَعِمَارَةَ ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ كَمَنْ ءَامَنَ بِاللهِ وَٱلْيَوْمِ ٱلْآخِرِ وَجَٰهَدَ فِى سَبِيلِ ٱللّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِندَ ٱللّهِ وَٱللهُ لَا يَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلظَّالِمِينَ) نازل شد.^۲

نخستین ایراد این گزارش ـ افزون بر تعارض آن با گزارش‌های متعدّدی که در منابع معتبر آمده ـ این است که در آیه سقایت، بین سه امر «جهاد»، «سقایت حاجیان» و «عمارت مسجد الحرام»، مقایسه نشده است؛ بلکه در یک سوى مقایسه، «سقایت حاجیان» و «تعمیر مسجد الحرام» قرار گرفته و در سوى دیگر، «ایمان به خدا و روز رستاخیز و جهاد» و این، نشان مى‏دهد که افرادى که آن اعمال را در زمان جاهلیت انجام