حالى که از برهنگىِ خود و خانواده‏اش مى‏نالید. دلم رحم آمد و ترجیح دادم آن را به او بدهم و مى‏دانم که خداوند، مرا با جامه‏اى بهتر از آن خواهد پوشاند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «راست گفتى. جبرئیل براى من خبر آورد که خداوند به جاى آن براى تو در بهشت، جامه‏اى سبز از استبرق برگزیده که رنگ آن از یاقوت و زبرجد است. بهترین پاداش، پاداش پروردگارت است، در برابر بخشش و صبر تو بر همین جامه پوسیده، پس مژده باد تو را اى على!». على، شاد و خوش‌حال از خبرى که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به او داده بود، باز گشت.^۱

حدیثی دیگر، مورد «ایثار» را مقدّم داشتن مقداد در تأمین نیازهاى زندگى مطرح مى‏کند. امام صادق علیه السلام در باره این آیه می‌فرماید:

۰.على علیه السلام نزد فاطمه( بود. فاطمه( به او گفت: اى على! نزد پدرم برو و از او چیزى براى ما درخواست کن. على علیه السلام گفت: باشد. پس نزد پیامبر خدا رفت و پیامبر صلی الله علیه و آله یک دینار به او داد و فرمود: «اى على! برو و با این دینار، غذایى براى خانواده‏ات خریدارى کن». على علیه السلام از نزد پیامبر صلی الله علیه و آله خارج شد. در راه، به مقداد بن اسود برخورد و مدّتى با هم [به سخن‏] ایستادند. مقداد، حاجتش را به او گفت. على علیه السلام دینار را به او داد و به مسجد رفت و سرش را گذاشت و خوابید.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله منتظر او ماند؛ امّا نیامد. باز انتظار کشید؛ امّا از على علیه السلام خبرى نشد. از این رو، بیرون رفت و در مسجد مى‏گشت که دید على علیه السلام در آن جا خوابیده است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله او را تکان داد. على علیه السلام [بیدار شد و] نشست. پیامبر صلی الله علیه و آله به او فرمود: «چه کردى، اى على؟». گفت: اى پیامبر خدا! از نزد شما که رفتم، به مقداد بن اسود برخوردم و او به من گفت آنچه را خدا خواست بگوید (اظهار حاجت کرد) و من، آن دینار را به او دادم.

۰.پیامبر خدا فرمود: «همانا جبرئیل علیه السلام این مطلب را به من خبر داد، و خداوند، در باره تو این آیه را فرو فرستاد: (و [دیگران را] بر خویشتن، مقدّم مى‏دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند. و آنها که از آزمندىِ نفس خویش، مصون بمانند، آنان، همان رستگاران‏‌اند)»^۲.

عَلىٰ‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ) را بر ایثارهای امام علی علیه السلام تطبیق داده‌اند، که در برخی از آنها به روشنی شاهد تطبیق آیه از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله بر امام علی علیه السلام هستیم که در ادامه خواهد آمد.

گفتنی است که این روایات، با هم متفاوت هستند و این نیز خود، گواه تطبیق مفهوم عامّ آیه بر یکی از مصداق‌های بارز است. البتّه این مصداق چنان در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله شناخته شده بود که امام علی علیه السلام در اثبات استحقاق خود بر خلافت رسول خدا به شورایی که برای تعیین خلیفه سوم تشکیل شده بود، فرمود:

۰.نَشَدْتُکُم باللّهِ! هَل فیکُم أحَدٌ نَزَلَتْ فیهِ هٰذِهِ الآیَةُ: (وَ يُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولٰئِکَ هُمُ ٱلْمُفْلِحُونَ) غِیری؟ قالوا: لا.^۱

۰.شما را به خدا سوگند مى‏دهم، آیا در میان شما، جز من، کسى هست که این آیه در حقّ او نازل شده باشد: (و [دیگران را] بر خویشتن مقدّم مى‏دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند. و آنها که از آزمندىِ نفس خویش، مصون بمانند، آنان، همان رستگاران‌‏اند؟).

و در جواب نیز همگان به آن، اقرار نمودند.

در حدیثی دیگر ایثار، پوشاندن برهنه توسّط ایشان ذکر شده است. جابر بن یزید از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که ایشان فرمود:

۰.روزى پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود و اصحاب ایشان در پیرامون ایشان نشسته بودند. در این هنگام، على علیه السلام با جامه‏اى پوسیده که نقاطى از پیکر ایشان را مى‏نمود، آمد و در نزدیکى پیامبر صلی الله علیه و آله نشست. پیامبر صلی الله علیه و آله لحظاتى به او نگریست و سپس این آیه را تلاوت فرمود: (وَیُؤْثِرونَ عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ). سپس پیامبر صلی الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: «آگاه باش، که تو رئیس و سَرور و پیشواى کسانى هستى که این آیه، در باره آنها نازل شده است». سپس پیامبر صلی الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: «کجاست جامه‏اى که بر تن تو کردم، اى على؟». على علیه السلام گفت: ای پیامبر خدا! یکى از اصحاب شما نزد من آمد، در