۲. اهمّیت انفاق نهانی و شبانه

انفاق نهانى و شبانه بر انفاق آشکار و روزانه، مقدّم هستند. این ترتیب در آیه مشخّص شده است: (بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیةً). در بعضى از روایات آمده است که: وقتى با دست راست انفاق مى‏کنى، مواظب باش دست چپ تو متوجّه نشود که دست راست تو چیزى در راه خدا انفاق مى‏کند.^۱ در مجموع، انفاق به ترتیب فضیلت، چهار حالت دارد: انفاق در شب و پنهانى، انفاق در روز و پنهانى، انفاق در شب و آشکار، انفاق در روز و آشکار، که بهترینِ آنها، انفاق شبانه و پنهانى است.

۳. آرامش روانی انفاق کننده

یکی از برکات انفاق و گره‌گشایی از مشکلات اقتصادی دیگران، آرامش روانی و شادکامی است. جمله (فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لَا هُمْ يَحْزَنُونَ) می‌تواند اشاره به آرامش دنیوی و اخروی کسانی باشد که با اقداماتی نظیر انفاق، موجبات آرامش روانی دیگران را فراهم می‌سازند. در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده که فرمود:

۰.مَن أجْرَیٰ اللّهُ عَلیٰ یَدِهِ فَرَجاً لِمُسلِمٍ فَرَّجَ اللّهُ عَنهُ کُرَبَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ.^۲

۰.هر که خداوند به دست او گشایشی برای مسلمانی جاری گرداند، خداوند غصّه‌های دنیا و آخرت او را می‌زداید.

۴. جای‌گزین انفاق

از آینده نترسید و ترس از آینده موجب نشود که انفاق نکنید؛ زیرا آن که به وعده‏هاى الهى مؤمن باشد و از سوى دیگر، آثار اجتماعى انفاق را بداند، از انفاق رو بر نمى‏گرداند؛ چون مى‏داند در برابر آنچه از نظر مالى انفاق مى‏کند و از دست مى‏دهد، به مراتب بیشتر از فضل پروردگار و از برکات فردى و اجتماعى و اخلاقى آن در این جهان و آن جهان بهره‏مند خواهد شد.^۳

نزول هم اعتبارى ندارد.

گفتنی است هر چند آیات یاد شده، در باره امام على علیه السلام نازل شده است، ولى بر طبق شیوه معمول قرآن، آیه حکم کلّى در باره چگونگى و طرز انفاق و کیفیات مختلف آن را مطرح مى‏کند و شرح مى‏دهد و وظیفه انفاق‌کنندگان را مشخّص مى‏سازد^۱ که باید از نظر آشکار و پنهان بودن، جنبه‏هاى اخلاقى و اجتماعى و آبروى شخصى را که به او انفاق مى‏کنند، رعایت کند؛ یعنى آن جا که انفاق به نیازمندان، وجهی براى اظهار ندارد، براى حفظ آبروى آنان و خلوص بیشتر، پنهانى انجام گردد و در آن جا که پاى مصالح دیگرى مانند بزرگداشت شعائر دینى و تشویق دیگران در کار است و آبروى مسلمانى نمى‏رود، آشکارا انفاق شود.

مناسب است در باره شأن نزول آیه ۲۶۵ سوره بقره نیز اشاره شود. از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمود:

۰.آیه (وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللهِ)، ابتدا در شأن امیر مؤمنان نازل شده و سپس مَثَل انفاق مؤمنانى است که اموال خودشان را براى کسب رضاى خداوند، انفاق مى‏کنند.^۲

همچنین از امام صادق علیه السلام روایت شده که در باره (وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللهِ) فرمود:

۰.علی امیر مؤمنان، برترین آنان است و او کسی است که مالش را برای جلب خشنودی خداوند، انفاق می‌کرد.^۳

پیام‏ها

۱. پاداش ویژه انفاق

براى انفاق‌کنندگان برای خدا، پاداش ویژه‏اى در نظر گرفته شده است: (فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِم).