می‏دهند، چه استبعادی دارد که امام علی علیه السلام نیز از جایگاه مخصوص خود در بهشت، چنین اعلامی را بانگ زند؟

صاحب تفسیر المنار در پاسخ به آلوسی گفته: اگر روایتی از طریق صحیح به ما برسد، پذیرفتنی است، حتّی اگر از طریق شیعیانی باشد که در کتاب‌های جرح و تعدیل، به عدالت آنان تصریح شده است. همچنین وی استبعاد آلوسی را نمی‏پذیرد؛ ولی به کنایه اشکال کرده که این مطلب، فضیلتى براى على علیه السلام نیست.^۱

در حالی که اوّلاً اگر این امر، فضیلتی براى على علیه السلام نیست، پس چرا به جاى فردى عادى، على ـ که وصىّ رسول خداست ـ، انتخاب شده تا اعلام کند که: (أَن لَعْنَةُ ٱللهِ عَلَى ٱلظَّالِمِينَ)؟ و اگر این کار، ارزش نبود، احتیاجى نداشت که در روایات، مصداق آن، امیر مؤمنان على علیه السلام ذکر شود.^۲

ثانیاً کسی که ملقّب به مؤذّن یگانه روز قیامت می‏گردد و در واقع، سخنگوی الهی و پیام‌آور پرودگار است، باید شخص مهمّی باشد. بی تردید، هر کسی لیاقت نخواهد داشت که روز قیامت، چنین عنوانی را کسب کند، بویژه که سر دادن ندای برائت از ظلم میان اهل محشر در روزی که تمام پرده‌ها کنار می‏رود، باید از سوی کسی باشد که خود، به ظلم آلوده نباشد.^۳

ثالثاً مبارزه با ستم و سرکوب ستمگران، افتخارى است که امام علی علیه السلام هم در دنیا داشته است و هم در آخرت خواهد داشت. همان کسى که در دنیا، سوره برائت از مشرکان را در مکّه خواند، این افتخار را دارد که در قیامت هم برائت از ستمگران را اعلام کند.

پیام‏ها

۱. ضرورت تلاش برای وارد شدن در صف بهشتیان

نخستین پیام این پیشگویی آموزنده، این است که برای زندگی خود به گونه‌ای برنامه‌ریزی

عَلیٰ ذٰلکَ قَولُ اللّهِ عَزَّ و جَلَّ فی سورَةِ البَراءَة (وَ أَذانٌ مِنَ اللّهِِ وَ رَسُولِهِ).^۱

۰.آواز دهنده، امیر مؤمنان علیه السلام است که اعلانی را بانگ می‌زند که تمام خلایق، آن را می‌شنوند و دلیل آن، این آیه در سوره برائت است که می‌فرماید: (وَ أَذانٌ مِنَ اللّهِِ وَ رَسُولِهِ).

در تحلیل ذیل روایت اخیر که آیه اذان را دلیل تفسیر «مؤذّن» به امیر مؤمنان علیه السلام گرفته، می‌توان گفت: شاید به این جهت باشد که در دنیا، تنها کسى که از طرف پیامبر صلی الله علیه و آله شایستگی داشت پیام برائت را به مشرکان و مستکبران برساند، امیر مؤمنان علیه السلام بود. بنا بر این در قیامت نیز همین کار به دست او خواهد بود.^۲

شاید هم بتوان گفت: على علیه السلام در تمام طول زندگى با ستم مبارزه کرد و به حمایت از مظلوم برخاست و این مطلب، درخشش خاصّى در عمر پربارش دارد. زندگى در جهان دیگر، نوعى تجسّم بزرگ و تکامل یافته زندگى انسان‏ها در این جهان است. بنا بر این، چه جاى تعجب که مؤذّن آن روز ـ که میان بهشتیان و دوزخیان، نداى لعن بر ظالمان را از طرف خداوند و پیامبر صلی الله علیه و آله مى‏دهد ـ، على علیه السلام باشد.^۳

آلوسی با توجّه به آنچه در تفسیر مجمع البیان خوانده، در باره مصداق «مؤذّن» در این آیه می‏نویسد:

۰.گزارش امامیّه از امام رضا علیه السلام و ابن عبّاس مبنی بر این که مراد از مؤذّن، علی ـ کرّم الله وجهه ـ باشد، از طریق اهل سنّت اثبات نشده است و بعید است آن امام، مؤذّن (ندا دهنده) باشد، حال آن که ایشان در آن هنگام در بهشت‌های پاک الهی هستند.^۴

در پاسخ باید گفت: گرچه این تفسیر در منابع دست اوّل اهل سنّت نیامده، ولی در شواهد التنزیل یا المناقب ابن مردویه آمده است.^۵ همچنین وقتی بهشتیان، اهل دوزخ را ندا