چهار. گستره پژوهش

کرائم قرآن که به شکل عمومی یا اختصاصی در شأن اهل بیت علیهم السلام نازل شده‌ اند، فراوان‌ اند؛ ولی در این کتاب، تنها به مهم‌ترین آیاتی پرداخته می‌شود که روایات شیعه و اهل سنّت، آنها را در باره اهل بیت علیهم السلام می‌دانند.

آیات برگزیده در این کتاب، ناظر به مناقب، حقوق و حکومت اهل بیت علیهم السلام هستند. آیات مناقب و فضائل، جایگاه بلند اهل بیت علیهم السلام و صفات و ویژگی‌های آنها را نمایان می‌سازند. آیات دسته دوم، حقوق اهل بیت علیهم السلام را برای ما بیان می‌کنند، اگرچه در همان حال، ناظر به جایگاه ویژه اهل بیت علیهم السلام نیز هستند، و آیات دسته سوم با اشاره به تطبیق برخی آیات بر قیام و حکومت مهدوی، حکومت جهانی اهل بیت علیهم السلام را بشارت می‌دهند.^۱

پنج. شیوه پژوهش

برای فهم قرآن، مانند هر متن دیگری، نیازمند بررسی متنی و نیز گردآوری همه قرینه‌ها هستیم. در بخش متن‌پژوهی، بر پایه کتاب‌های لغت کهن و معتبر، و با استفاده از تفاسیر مشهور، معنای اصلی واژه‌ها و عبارت‌ها را در زمان نزول قرآن کریم، به دست می‌آوریم و آن گاه به گردآوری قرینه‌ها می‌پردازیم. قرینه‌های گرد آمده، ما را در نزدیک شدن به مراد خداوند، یاری می‌دهند. این قرینه‌ها گاه درونی و گاه بیرونی هستند که پیوسته و ناپیوسته نیز نامیده می‌شوند. هر یک از این دو گونه نیز می‌تواند به دو دسته لفظی و غیر لفظی تقسیم شود. بر این پایه، چهار دسته قرائن (لفظی درونی، لفظی بیرونی، غیر لفظی درونی و غیر لفظی بیرونی)، امکان وجود دارند، هر چند در تحقّق نوع اخیر یعنی قرائن غیر لفظی بیرونی، تردید وجود دارد. شاید بتوان برخی قرائن عقلی مانند جسم نبودن خداوند را از این دسته شمرد؛ قرینه‌ای که به درک درست از آیاتی مانند: (ٱلرَّحْمَٰنُ عَلَى

به ایشان روى آورید.^۱

ابن ابى الحدید معتزلى در شرح این جمله امام علیه السلام: «فَأنْزِلُوهُم بِأحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ» مى‌گوید:

۰.تَحتَه سِرٌّ عَظیمٌ؛ وَ ذٰلِکَ أنَّهُ أمَرَ المُکَلَّفینَ بِأنْ یُجْرُوا العِترَةَ فی إجلالِها وَ إعظامِها وَ الاِنقیادِ لَها وَ الطاعَةِ لِأوامِرِها مَجرَى القُرآنِ؛^۲

۰.در این سخن رازی بزرگ نهفته و آن این است که ایشان مکلَّفان را امر کرده تا که عترت پیامبر صلی الله علیه و آله را در تجلیل از آنها و بزرگ شمردن آنها و گردن نهادن براى آنان و فرمانبردارى از دستورهای آنان، همسان با قرآن قرار دهند.

و در ادامه در پاسخ این پرسش که: «این سخن امام على علیه السلام دلیل بر عصمت اهل بیت علیهم السلام است؛ بنا بر این، عقیده اصحاب شما که هم‌عقیده با امامیّه نیستند، در این باره چیست؟»، مى‌گوید:

ما بر اساس ادلّه، على علیه السلام را معصوم مى‌دانیم، هر چند مانند امامیّه، عصمت را شرط امامت نمى‌دانیم.^۳

بنا بر این، پیام کلّى کرائم قرآن، همتایى اهل بیت با قرآن است و این پیام با صراحت در حدیث متواتر ثقلین آمده است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

۰.یا أیُّهَا النّاسُ! إِنّی تارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَینِ؛ أمّا إنْ تَمَسَّکتُم بِهِما لَن تَضِلُّوا: کِتابَ اللّهِ‌ِ وَ عِترَتی أهلَ بَیتی، فإِنَّهُما لَن یَفتَرِقا حَتّىٰ یَرِدا عَلَیَّ الحَوضَ.^۴

۰.من در میان شما دو چیز گران‌بها باقى مى‌گذارم. آگاه باشید اگر در آن دو چنگ ‌زنید، گمراه نخواهید شد: یعنی کتاب خدا و خاندانم، یعنی اهل بیتم. آن دو هرگز از هم جدا نمى‌گردند تا کنار حوض [کوثر] نزد من آیند.