۸

بزرگ‌ترین مشعل‌داران هدایت

(اللهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَوةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فىِ زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّىٌّ یوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَکَةٍ زَیتُونَةٍ لَّا شَرْقِیةٍ وَ لَا غَرْبِیةٍ یکاَدُ زَیتُهَا یضِىِ‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلىَ‏ نُورٍ یَهْدِى اللهُ لِنُورِهِ مَن یشَاءُ وَ یضْرِبُ اللهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَ اللهُ بِکُلِّ شَىْءٍ عَلِیمٌ * فىِ بُیوتٍ أَذِنَ اللهُ أَن تُرْفَعَ وَ یذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْاَصَال.^۱

خداوند، نور آسمان‏ها و زمین است. مَثَل نورش همچون چراغدانى است که در آن، چراغى وجود دارد و چراغ در حبابى است. گویى حباب، ستاره‏اى درخشان است که از [روغن] درخت مبارک زیتون ـ که نه شرقى است و نه غربى ـ، افروخته مى‏شود. نزدیک است که روغنش با آن که آتشى به آن نرسیده است، فروزان گردد. نور در نور است. خداوند به نور خویش، هر کس را که بخواهد، هدایت می‌کند و خداوند براى مردم مثال‏ها مى‏زند و خداوند به هر چیزى داناست. [این چراغ پرفروغ،] در خانه‏هایى است که خداوند فرمان داده که گرامى داشته شوند (/ دیوارهاى آنها را بالا برند تا از دستبرد شیاطین و هوسبازان ایمن باشند) و نامش در آنها یاد شود. در آنها بامدادان و شامگاهان، نیایش او گویند).

۲. قدرت اعجاز انبیا، مشروط است

پیام دوم آیه یاد شده، این است که انبیا، تنها در صورتی قدرت ارائه معجزه دارند که خداوند سبحان به آنها اجازه دهد و خدا در صورتی به آنها اجازه می‌دهد که معجزه زمینه‌ساز هدایت مردم و اتمام حجّت بر آنها باشد. بنا بر این، انبیا نه حق دارند و نه می‌توانند تسلیم درخواست پیشنهاد کنندگان لجوج و معاند باشند.

۳. ایمان، اجباری نیست

پیام دیگر آیه، این است که ایمان، اجباری نیست. وظیفه پیامبران نیز ابلاغ پیام الهی و انذار از عواقب خطرناک مخالفت با دستورهای الهی است. وظیفه آنان، مجبور کردن مردم به پذیرفتن دعوت خود نیست.^۱

۴. ضرورت انذار برای سازندگی جامعه

نکته دیگر، این است که تنها ارشاد و تشویق، برای پرورش انسان‌های صالح و ساختن جامعه، مطلوب نیست؛ بلکه در کنار آن، انذار و تهدید هم لازم است و حتّی برای جامعه جاهل وغافل، انذار، بیش از بشارت و پیش از آن، لازم است.