15
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

سه. پیام کلّىِ کرائم قرآن

هر یک از آیاتى که به جایگاه اهل بیت اشاره دارد، حامل پیام یا پیام‌هایى است که در جاى خود توضیح خواهیم داد؛ ولی همه آنها در یک پیام، اشتراک دارند و آن، لزوم پیروى امّت اسلامى از امامان خاندان رسالت است. این پیام به قدرى براى مسلمانان صدر اسلام روشن بوده است که امام على علیه السلام در زمان خلافت ظاهری خود و پس از سال‌ها آنان را به دلیل رعایت نکردن جایگاه قرآنى اهل بیت علیهم السلام و پیروى نکردن از آنان، به شدّت نکوهیده است:

۰.فَأینَ تَذهَبونَ وَ أنّىٰ تُؤفَکونَ؟! وَ الأعلامُ قائِمَةٌ، وَ الآیاتُ واضِحَةٌ، وَ المَنارُ مَنصوبَةٌ، فَأینَ یُتاهُ بِکم،؟! بَل کَیفَ تَعمَهونَ وَ بَینَکُم عِترَةُ نَبِیِّکُم؟! وَ هُم أَزِمَّةُ الحَقِّ، وَ أَعلامُ الدّینِ، وَ ألسِنَةُ الصِّدقِ. فَأَنزِلوهُم بِأحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ، وَ رِدوهُم وُرودَ الْهیمِ العِطاشِ؛۱

۰.به کجا مى‌روید و تا کى این راه باطل را ادامه مى‌دهید، در حالى علامت‌ها برپایند و دلیل‌ها هویدا و نشانه‌ها برجا؟! گمراهى تا کجا؟! سرگشتگى تا کِى و چرا؟! حال آن‌که عترت پیامبرتان در میان شمایند؛ آنان که زمام راه حق به دست ایشان است و نشانه‌هاى روشن دین و زبان‌هاى گویاى راستى هستند. پس آنان را در بهترین و زیباترین جایگاه‌هاى قرآن قرار دهید و مانند تشنگانی پرعطش

1.. نهج البلاغة: خطبۀ ۸۷.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
14

براى تبیین مفهوم دقیق «کرائم قرآن» و آشنایى با نگاه کلّى امیر مؤمنان علیه السلام در باره آیات مربوط به اهل بیت، لازم است ابتدا مفهوم لغوى «کرائم» مشخّص شود. «کرائم» جمع «کریمه» و به معناى نفایس است. در لغت عرب به اشیای نفیس و گران‌قیمت و برترین‌ها از هر چیزى، کرائم گفته مى‌شود. مثلاً به درختانى که بهترین محصولات را به بار مى‌آورند، «کرائم الشجر» اطلاق مى‌شود. همچنین اعضا و جوارحى که در بدن نقش مهم‌ترى ایفا مى‌کنند، «کرائم الجوارح» نام دارند، چنان که در خطبه قاصعه امیر مؤمنان علیه السلام در توصیف سجده‌گاه‌هاى بدن آمده است:

۰.وَ التِصاقِ کَرائِمِ الجَوارِحِ بِالأرضِ تَصاغُراً.۱

۰.و چسباندن اعضای ارجمند و نفیس بر زمین براى اظهار کوچکی و فروتنى.

و نیز در توصیف نیاکان خاندان رسالت مى‌فرماید:

۰.تَناسَخَتهُم کَرائِمُ الأصلابِ إلىٰ مُطَهَّراتِ الأرحامِ.۲

۰.آنان را صُلب‌هاى نیکو به رحم‌هاى پاک انتقال دادند.

بنا بر این، کرائم قرآن به معناى نفایس این کتاب الهی و برجسته‌ترین و مهم‌ترین آیات قرآن است و بر این اساس، مقصود از جمله «کرائم قرآن در باره اهل بیت است»، آن است که برجسته‌ترین آیات کتاب الهى و سرنوشت‌سازترین سخنان خداوند متعال، در باره خاندان رسالت است.۳

1.. نهج البلاغة: خطبۀ ۱۹۲.

2.. نهج البلاغة: خطبۀ ۹۴.

3.. گفتنى است که در برخی نسخه‏هاى نهج البلاغة به جاى جملۀ «فیهم کرائم القرآن»، «فیهم کرائم ‏الإیمان» آمده است (ر.ک: شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحدید: ج۹ ص۱۷۶، ولی نسخۀ صحیح، همان است که «کرائم القرآن» دارد، زیرا:
اوّلاً «کرائم ایمان در اهل بیت است»، مفهوم قابل قبولى ندارد. بدین جهت، ابن ابى الحدید براى توجیه آن، ایمان را به دو بخش واجبات و مستحبّات، تقسیم کرده و مستحبّات را «کرائم ایمان» نامیده است و در بارۀ ارتباط کرائم ایمان با اهل بیت علیهم السلام مى‏گوید: «چون اهل بیت، افزون بر واجبات به مستحبّات هم اهمّیت مى‏دادند، على علیه السلام مى‏فرماید: کرائم ایمان در آنهاست».
و در پاسخ این اشکال که «اگر مستحبّات، کرائم ایمان باشند، باید بگوییم که مستحبّات، اهمّیت بیشترى (( نسبت به واجبات دارند»، مى‏گوید:
«اگر چه واجبات به جهتى مهم‏تر از مستحبّات‌‏اند، امّا مستحبّات نیز از جهت دیگر، مهم‏تر از واجبات هستند. واجبات از آن جهت مهم‏ترند که ترک آنها موجب عقاب است و مستحبّات، بدان جهت اهمّیت بیشترى دارند که عمل به آنها موجب رسیدن به درجات بالاترى در بهشت براى عامل مى‏شوند».
ولی توجیه ابن ابى الحدید، قابل قبول نیست؛ زیرا افزون بر این‌که در آن، ایمان به «عمل» تفسیر شده و این، خلاف ظاهر سخن امام است، پاسخ او در تبیین برترى مستحبّات بر واجبات، صحیح به نظر نمى‏رسد، چون اگر واجبات و مستحبّات، هر یک به اعتبارى از دیگرى مهم‏ترند، باید هر دوى آنها کرائم ایمان نامیده شوند و این تعبیر در مورد عمل‌کنندگان به هر یک از واجبات و مستحبّات، صادق باشد و در این صورت، فضیلت خاصّى براى اهل بیت علیهم السلام محسوب نمى‏شود تا امام علی علیه السلام آن را در شمار فضائل آن بزرگواران محسوب کند.
ثانیاً، همان‏گونه که در متن آورده‏ایم، در روایات متعدّدى، بر اختصاص کرائم قرآن به اهل بیت، تأکید شده است. این روایات نیز صحّت نسخه‏اى را که «کرائم القرآن» دارد، تأیید مى‏کند.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31307
صفحه از 593
پرینت  ارسال به