جامعه‏اى که یک‌پارچه نیست و از ریسمان الهى دور است، توان پرهیزگار شدن را ندارد.

و مى‏توان چنین گفت که تقواى کامل، سبب تمسّک به حبل الله‏ است. پس خداترسى و زیر پا گذاردن هواى نفس، انسان را در جهت تمسّک به کتاب و سنّت و پیروی از الگوهاى سعادت و نجات توفیق مى‏دهد. هر قدر تقواى الهى نادیده گرفته شود و بشر از پاکى و صداقت فاصله گیرد، به همان میزان از قرآن و عترت ـ که حبل اللّه‏ هستند ـ، دورى حاصل مى‏شود.

دشمنى و جنگ استوار بود و کینه‏ها در سینه‏ها حفظ و تقویت مى‏شد و به جای نوع‌دوستی و گذشت، میانشان شمشیر و خون حکم‏فرما بود. خداى سبحان در ادامه آیه مورد بحث مى‏فرماید:

(وَاذْکرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَیکمْ إِذْ کنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکنتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنقَذَکم مِنْهَا.^۱

و نعمت خدا بر خود را به یاد آرید، آن هنگام که دشمن بودید. سپس میان دل‏هاى شما الفت بخشید. در نتیجه با نعمت او، برادر شدید و بر لب گودالى از آتش بودید که [خدا] شما را از آن رهایى داد).

جامعه‏اى که در لبه پرتگاه نابودى و هلاکت قرار داشت، به جهت نعمت اتّحاد و برادرى، نجات یافت و میانشان صلح و صفا، جای‌گزین حقد و عداوت شد. قابل توجّه است که پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، امّت اسلامى، به هر اندازه که از قرآن و عترت دور شد، از صلح و دوستى حاکم بر مسلمانان صدر اسلام فاصله گرفت و به همان اندازه به رسوم جاهلیت و عداوت و ستمگرى باز گشت.

۵. تقوا (پرهیزگاری)، عامل وحدت کلمه است

در آیه قبل از آیه اعتصام آمده است:

(یٰأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إِلّا وَأَنتُم مُسْلِمُونَ.^۲

اى کسانى که گرویده‏اید! از خداوند، آن ‏چنان که سزاوار اوست، پروا کنید و جز به مسلمانى از دنیا نروید).

ترتّب آیه اعتصام بر این آیه مى‏تواند گویاى این مطلب باشد که تقوا (پرهیزگاری) و اتّحاد، ارتباط ویژه‏اى با هم دارند. در تبیین این ارتباط مى‏توان گفت: اگر جامعه اسلامى بخواهد تقواى کامل و حقیقى داشته باشد، باید متّحد و متمسّک به حبل الله باشد و