119
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

۱. تقوا پیشگى: (ٱتَّقُوا ٱللهَ‏)،

۲. جستجوى وسیله‏اى براى تقرّب به خدا: (وَٱبْتَغُوا إِلَيْهِ ٱلْوَسِيلَةَ)،

۳. جهاد در راه خدا: (وَجَٰهِدُوا فِى سَبِيلِهِ).

آن گاه با عمل بدین سه فرمان، رستگارى حاصل مى‏شود. البتّه در این مورد هم باید به فضل و عنایت الهى چشم داشت، وگر نه هیچ کس با تکیه بر عمل خویش، نمى‏تواند امید رستگارى داشته باشد.

جهاد و مجاهده، چنان که راغب مى‏گوید، عبارت است از:

۰.به کار گیرى تمام توان در مبارزه با دشمن و جهاد بر سه قسم است: مبارزه با دشمن ظاهرى، مبارزه با شیطان، و مبارزه با نفس. ۱

در حدیث آمده است:

۰.أفضَلُ الجِهادِ أن تُجاهِدَ نفسَکَ وَ هَواک فی ذاتِ اللّهِ‏ تَعالىٰ.۲

۰.برترین جهاد، این است که با نفس و هوای خودت به خاطر خدا بجنگى.

از این رو، اگر انسان بخواهد رستگار شود و چون گیاهى که ریشه در خاک دارد، سر برآورد و شکوفه‏هاى معطّر علم و ایمان دهد، باید با تیرگى خاک بجنگد و خود را از آن بیرون بکشد تا به عالم نور بار یابد.

موضوع مهمّى که باید در مورد جایگاه قرآنى اهل بیت علیهم السلام بررسى شود، جستجوى وسیله قرب الهى است. از این رو باید دریابیم که «وسیله» در آیه مورد بحث، هر گونه وسیله‏اى است که انسان را به خدا نزدیک مى‏سازد. این وسیله شامل همه ارزش‏هاى اعتقادى، اخلاقى و عملى مى‏شود. البتّه باید توجّه داشت که قدرت نزدیک‏سازى این وسایل به خدا، یکسان نیست؛ بلکه نقش آنها در تقرّب به سوى خدا، به اهمّیت آنها بستگى دارد. امام على علیه السلام در باره بهترین و ارزشمندترین وسیله‏هایى که انسان را به قرب الهى مى‏رسانند، مى‏فرماید:

1.. مفردات الفاظ القرآن: ص ۲۰۸.

2.. کنز العمّال: ج۴ ص۴۳۱ ح ۱۱۲۶۵ (به نقل از ابو ذر).


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
118

واژگان

واژه «ابتغاء» از ریشه «بغی» به معنای طلب کردن است.۱ «وسیله» نیز چنان که صاحب کتاب العین گفته است، مصدر فعل «وَسَّلَ» به معنای تقرّب یافتن با انجام عملی مقرِّب است.۲ اهل لغت برای این واژه، معنای اسمی نیز گفته‌اند. جوهری می‌نویسد:

۰.الوَسیلَةُ ما یتَقَرَّبُ بِهِ إلَی الغَیرِ.۳

۰.وسیله، چیزی است که با آن به دیگری تقرّب می‌جویند.

خلیل بن احمد فراهیدی نیز در جایی دیگر از کتاب خود می‌نویسد:

۰.«ذریعه» و «وسیله» به یک معنا هستند.۴

۰.از این رو، «وسیله»، به معنای سبب وصول و ابزار تقرّب است.

بنا بر این، «وسیله» هم به معناى نفس تقرّب است و هم به معناى ابزار و سبب قرب، مانند «کسب» که هم به معنای تحصیل درآمد است (معنای مصدری) و هم به معنای درآمد (معنای اسمی).

تفسیر۵

در این آیه، روى سخن با مؤمنان است و سه دستور بدانان داده شده است تا رستگار شوند:

1.. العین: ج‏۴ ص۴۵۳.

2.. العین: ج‏۷ ص۲۹۸، لسان العرب: ج۱۱ ص۷۲۴ «وَسَّلَ فُلانٌ إِلى اللّهِ وَسِیلَةً: إِذا عَمِل عَمَلًا تقرَّب به إِلیه». نیز، ر.ک: مجمع البیان: ج۳ ص۲۹۳.

3.. الصحاح، جوهری: ج۵ ص۱۸۴۱.

4.. العین: ج۲ ص۹۸.

5.. در بارۀ معنای «وسیله» و متعلَّق «إلیه»، میان مفسّران اختلاف است. برخی مانند صاحب مجمع البیان و راغب اصفهانی و علاّمه طباطبایی، «وسیله» را در این آیه به معنای مصدری (قربت و نزدیکی) و «إلیه» را متعلّق به آن دانسته‌اند. برخی دیگر نظیر زمخشری و آلوسی، «وسیله» را به معنای اسمی (ابزار قرب و سبب نزدیکی) تفسیر کرده‌اند و «إلیه» را متعلّق به آن دانسته‌اند، چون معنای وصفی دارد. «إلیه» در این قول، برای اهتمام مقدّم شده است. البتّه علاّمه طباطبایی در تفسیر آیۀ (أُوْلَئکَ الَّذِینَ یدْعُونَ یبْتَغُونَ إِلىَ‏ رَبِّهِمُ الْوَسِیلَة) (اسرا: آیۀ ۵۷) معنای اسمی را با سیاق، سازگارتر می‌داند. بیشتر مترجمان قرآن بر اساس تفسیر دوم، آیه را ترجمه کرده‌اند و روایات نیز مؤیّد تفسیر دوم‌اند.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31564
صفحه از 593
پرینت  ارسال به