۰.عَلِیٌّ مِنّی کَنَفْسی، طاعَتُهُ طاعَتی، وَ مَعصِیتُهُ مَعصِیَتی.^۱

۰.على نسبت به من، چون جان من است. پیروى از او، پیروى از من و نافرمانى از او، نافرمانى از من است.

و در حدیث دیگرى می‌فرماید:

۰.عَلِیٌّ کَنَفْسی، لا فَرقَ بَینی وَ بَینَهُ إلَّا النُّبُوَّة.^۲

۰.على به مانند جان من است. بین من و او جز پیامبرى، فرقى نیست.

و باز مى‏فرماید:

۰.فَأَمّا عَلِیٌّ فَأَنَا هُوَ وَ هُوَ أَنَا.^۳

۰.امّا على، من اویم و او، من است.

در باره این پیام، فخر رازى در تفسیر خود، نکته قابل تأمّلى آورده است. او مى‏نویسد:

۰.در رى مردى به نام محمّد بن حسن حمصى مى‏زیست که معلّم اثنا عشریّه (امامیّه) بود. او عقیده داشت مقام على بن ابى طالب علیه السلام از همه پیامبران بالاتر است، به استثناى خاتم الأنبیا صلی الله علیه و آله. دلیل سخنش آیه مباهله بود که به صراحت مى‏گوید: على علیه السلام جان پیامبر صلی الله علیه و آله است و چون حقیقت انسان جان اوست، پس على باید در همه فضائل و کمالات با پیامبر صلی الله علیه و آله یکسان باشد، مگر مقام نبوّت که على علیه السلام حائز آن نیست؛ امّا برترى پیامبر صلی الله علیه و آله بر همه انسان‏ها امرى است که دلیل قاطع، آن را اثبات مى‏کند. آن گاه به حدیثى استشهاد مى‏کرد که پیامبر صلی الله علیه و آلهفرموده است: «کسى که مى‏خواهد به دانش آدم و بندگى نوح و خلیل بودن ابراهیم و هیبت موسى و برگزیدگى عیسى بنگرد، به على بن ابى طالب نگاه کند».^۴

فخر رازى، پس از نقل این سخن و شاهد آن، عقیده معلّم اثنا عشریّه را خطا دانسته، مى‏نویسد:

۰.اجماع داریم که پیامبر بر غیر پیامبر، مقدّم و از او برتر است و على علیه السلام پیامبر نیست. پس سایر انبیا از على علیه السلام برتر هستند.^۵

است. ابن جوزی (ق۶ ق) در تفسیر خود در این مسئله پنج قول، از جمله سخن شعبی را بیان می‌کند؛ ولی چنین رأیی را گزارش نمی‌کند؛ یعنی چنین سخنی مطرح و معقول نبوده، وگر نه آن را نیز می‌افزود، خصوصاً برای این که قول اوّل را ـ که مراد از «انفس» را علی بن ابی طالب می‌داند ـ، با تکثیر احتمالات، تضعیف کند.^۱

از سوی دیگر، اطلاق «نفْس (جان پیامبر)» بر على علیه السلام در احادیث دیگر، نمونه و کاربرد داشته است.^۲ بیهقى در کتاب المحاسن و المساوی، از مردى از بنى هاشم روایت مى‏کند:

۰.در بصره در مجلس محمّد بن عایشه حاضر بودم. از میان جمع، مردى برخاست و گفت: اى ابو عبد الرحمان! از بین یاران پیامبر خدا، کدام برترین بودند؟ وى پاسخ داد: ابو بکر، عمر، عثمان، طلحه، زبیر، سعد، سعید، عبد الرحمان بن عوف و ابو عبیده جرّاح. مرد پرسید: پس على بن ابى طالب کجا رفت؟ ابو عبد الرحمان جواب گفت: اى مرد! آیا از من در باره یاران پیامبر صلی الله علیه و آله مى‏پرسى، یا خود او؟ گفت: بلکه از یاران او. ابو عبد الرحمان گفت: خداوند متعال مى‏فرماید: (بیایید پسرانمان و پسرانتان را و زنانمان و زنانتان را و ما خودمان و شما خودتان را فرا خوانیم...). چگونه یاران پیامبر صلی الله علیه و آله همچون نفس وى خواهند بود؟^۳

در حدیث دیگرى رسول خدا صلی الله علیه و آله مى‏فرماید: