521
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

با این که همه نعمت‏ها از خداست و بندگان در هر نعمتى، رَهین منّت او هستند، ولى او در خصوص چند نعمت، به منّت تعبیر فرموده که طبعاً از اهمّیت بالاى آنها حکایت دارد:

۱. نعمت اسلام:

(كَذٰلِكَ كُنتُم مِن قَبْلُ فَمَنَّ ٱللَهُ عَلَيْكُمْ.۱

قبلاً خودتان [نیز] همین گونه بودید، و خدا بر شما منّت نهاد).

۲. نعمت نبوّت:

(لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أنْفُسِهِم.۲

به یقین، خدا بر مؤمنان منّت نهاد [که‏] پیامبرى از خودشان در میان آنان بر انگیخت).

۳. نعمت هدایت:

(بَلِ اللهُ یَمُنُّ عَلَیکُمْ أَنْ هَدَاکُمْ.۳

بلکه [این‏] خداست که با هدایت کردن شما به ایمان، بر شما منّت مى‏گذارد).

۴. نعمت حاکمیّت مؤمنان:

(وَ نُرِیدُ أن نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فىِ الْأَرْضِ.

و خواستیم بر کسانى که در آن سرزمین، فرودست شده بودند، منّت نهیم).

نکته دیگرى که در این آیه مى‏توان بدان اشاره کرد، این است که هر گاه اراده تکوینی الهى بر تحقّق امرى تعلّق گیرد، آن امر به طور قطع، عملى خواهد شد:

(إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَئْاً أَن يَقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ.۴

به راستى که امر خداوند، چنان است که هر گاه چیزی را اراده کند، به آن مى‏گوید: «باش!»، پس می‌شود).

1.. نساء: آیۀ ۹۴.

2.. آل عمران: آیۀ ۱۶۴.

3.. حجرات: آیۀ ۱۷.

4.. یس: آیۀ ۸۲.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
520

تفسیر

این آیه در ادامه داستان جنایت‏هاى فرعون است که در سرزمین مصر، میان بنی ‌اسرائیل، تفرقه انداخت، آنان را به استضعاف کشانْد، پسرانشان را کُشت و دخترانشان را به اسارت گرفت و سرکشى را به بالاترین درجه رساند. قرآن می‌فرماید که این جنایات، در حالی بود که خداوند می‌خواست حکومت سرزمین مصر به مستضعفانِ بنی ‌اسرائیل برسد و آنان، پیشوایان و وارثان حکومت مصر گردند و فرعون و لشکریان او، شاهد غلبه و سلطه مستضعفان بر آنان باشند.

واژه «مستضعف»، از مادّه «ضعف» است که به باب استفعال، برده شده است. مقصود از مستضعفان، در این جا، مؤمنانی هستند که تحت سلطه حاکمان جائر قرار گرفته‌اند و توان مقابله با آنها را ندارند. به تعبیر دیگر، مراد از مستضعف، در این جا، مستضعف سیاسی ـ اجتماعی است، البتّه مستضعفانی که به وظیفه خود، عمل کرده‌اند یا توان عمل به وظیفه را نداشته‌اند.۱

خداوند در این آیه نورانی می‌فرماید: فرعونیان، فرزندان یعقوب علیه السلام را در فشار و تفرقه و شکنجه‌های گوناگون، نگه ‌داشته بودند، در حالی که اراده تکوینی خداوند بر این قرار گرفته بود که بر آنان، منّت گذارَد.

مراد از «منّت»، در این جا، نعمت است. راغب در مفردات ألفاظ القرآن مى‏گوید:

۰.به آنچه (وزنه سنگینی که) بِدان چیزى وزن مى‏شود، «مَنّ» مى‏گویند و «منّت»، نعمتی سنگین و گران‌بار است.۲

1.. گفتنی است عنوان «مستضعف» در قرآن، بر چند گروه، اطلاق شده است:
۱ ـ مستضعف سیاسی ـ اجتماعی که مؤمنی است که به وظیفۀ خود، عمل کرده است (اعراف: آیۀ ۷۵ و ۱۳۷، قصص: آیۀ ۵).
۲ ـ مستضعف سیاسی ـ اجتماعی که به وظیفۀ خود، عمل نکرده است (نساء: آیۀ ۹۷، سبأ: آیۀ ۳۱ ـ ۳۳).
۳ ـ مستضعف سیاسی ـ اجتماعی که توان عمل کردن به وظیفۀ خود را ندارد (نساء: آیۀ ۹۸).
۴ ـ مستضعف اقتصادی (نساء: آیۀ ۱۲۷).

2.. ر. ک: مفردات ألفاظ القرآن: ص۷۷۷.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31343
صفحه از 593
پرینت  ارسال به