«عمل صالح» را دارند. بنا بر این، وعده‏اى عام است که خداوند به تمام مسلمانانى که این دو ویژگی را داشته باشند، داده است؛ یعنی هر گاه مردمی براى فراگیر شدن ایمان و عمل صالح در جامعه خود قیام کنند، خداوند، وعده داده که می‌توانند حکومتى تشکیل دهند که استقرار داشته باشد و داراى امنیت و آرامشِ همه‌جانبه باشد.

بنا بر این، حکومت امام مهدى( که بر طبق عقیده عموم مسلمانان، چه شیعه و چه اهل سنّت، سراسر زمین را پُر از عدل و داد مى‏کند، بعد از آن که از ستم، پُر شده باشد، بدون شک، مصداق کامل این آیه است. از این رو، گروهى از مفسّران، این آیه را اشاره به حکومت امام مهدى ـ عجّل اللّه‏ تعالى فرجه الشریف ـ مى‏دانند که شرق و غرب جهان، در زیر لواى حکومتش قرار مى‏گیرد و آیین حق در همه جا نفوذ مى‏کند و ناامنى و ترس و جنگ، از روى زمین، برچیده مى‏شود و عبادتِ خالى از شرک براى جهانیان، تحقّق مى‏یابد.^۱

۱. در حدیثی از امام صادق( ‌می‌خوانیم که در باره معنای این آیه فرمود:

۰.نَزَلَتْ فِی القائِمِ وَ أصحابِهِ.^۲

۰.مراد [از وعده‏اى که خداوند متعال در آیه داده]، زمان حکومت مهدى و یارانش است.

در «دعای افتتاح» می‌خوانیم:

۰.اللّٰهُمَّ... اسْتَخْلِفْهُ فِی الأرضِ کَمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذینَ مِن قَبلِهِ؛ مَکِّنْ لَهُ دینَهُ الَّذِی ارْتَضَیتَهُ لَهُ؛ أبْدِلْهُ مِن بَعدِ خَوفِهِ أمناً یَعْبُدُکَ لا یُشرِکُ بِکَ شَیْئاً.^۳

۰.خداوندا!... او را در زمین، حکومت ببخش، چنان که به کسانی که پیش از او بودند، حکومت دادی. [خدایا!] دینی که مورد رضایت توست، برای او، پُرارج و منزلت گردان، هراسش را به امنیّت، مبدّل ساز، به گونه‌ای که خالصانه تو را

که در آیه ۱۲۷ سوره اعراف، آمده است:

(وَقَالَ الْمَلأُ مِن قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَتَذَرُ مُوسَى وَقَوْمَهُ لِیفْسِدُواْ فِى الْأَرْضِ وَیذَرَکَ وَ آلِهَتَکَ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْىِ نِسَاءَهُمْ وَ إِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ.

و سران قوم فرعون گفتند: آیا موسى و قومش را وا مى‏گذارى تا در زمین، تباهى به راه اندازند و تو و خدایانت را وا گذارد؟! گفت: فرزندانشان را خواهیم کُشت و زنانشان را [برای بردگی] زنده مى‏گذاریم و ما، بى‏تردید، بر آنان تسلّط داریم).

در پىِ آن، خداوند فرمود:

(إِنَّ ٱلْأَرْضَ للّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ^۱

این زمین را، که از آنِ خداست، به هر کس از بندگانش که بخواهد، به ارث مى‏دهد).

خداوند چنین کرد و آن جمعیّت مستضعف، یعنى مؤمنانِ بنى اسرائیل را وارث شرق و غربِ زمین گردانید.

خداوند، در باره آنان فرموده است:

(وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِى الْأَرْضِ).^۲

یعنی ما اراده کرده‏ایم که قوم مستضعف (مؤمنان بنى اسرائیل) را در روى زمین، استقرار بخشیم و صاحب نفوذ و سلطه گردانیم.

البته در قوم بنى اسرائیل، حتّى در عصر موسى(، افراد بى‏بند و بار، ناباب، فاسق و احیاناً کافر بودند، امّا حکومت، در دست مؤمنانِ صالح بود.

زمان تحقّق وعده حکومت مؤمنان صالح

چنان که اشاره شد، این وعده الهی، شامل همه مسلمانانى است که دو صفت «ایمان» و