باطن است. سپس ایشان در تأویل (وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً) فرمود:

۰.أی سَلِّمُوا لِمَن وَصّاهُ وَ استَخلَفَهُ وَ فَضَّلَهُ عَلَیکُم وَ ما عَهِدَ بِه إلَیهِ تَسلیماً، وَ هٰذا مِمّا أخبَرتُکَ أنَّهُ لا یَعلَمُ تَأویلَهُ إلّا مَن لَطُفَ حِسُّهُ، وَ صَفا ذِهنُهُ، وَ صَحَّ تَمییزُهُ.^۱

۰.یعنی به کسی که پیامبر صلی الله علیه و آله، او را وصی و جانشین خود نموده و بر شما برتری داده و به او وصیّت نموده است، رضایت دهید و کاملاً تسلیم باشید. تأویل این مطلبی را که به تو خبر دادم، تنها کسی در می‌یابد که درکش دقیق، ذهنش زلال و قوّه تشخیصش، درست باشد.

۵. ابو هاشم می‌گوید: با امام صادق علیه السلام در مسجد الحرام بودیم. فرماندار مکّه برای ایراد خطبه‌های نماز جمعه، بالای منبر رفت و این آیه را خواند: (إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً). امام صادق علیه السلام فرمود:

۰.یا أبا هاشِمٍ! لَقَد قالَ ما لا یَعرِفُ تَفسیرَهُ، قالَ: «و سَلِّمُوا [الوَلایَةَ] لِعَلِیٍّ تَسلیماً».^۲

۰.ای ابو هاشم! چیزی را بر زبان آورد که تفسیرش را نمی‌داند. او [بدون این که خود متوجّه باشد] می‌گوید: ولایت را به علی علیه السلام بسپارید.

معنای دوم

مراد از سلام فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه و آله به صورت «السّلام علیک یا رسول اللّه‏!» و مانند آن باشد که محتوایش، تقاضاى سلامت پیامبر صلی الله علیه و آله از پیشگاه خداست.

به این معنا، گر چه از قول معصوم در روایتی تصریح نشده است؛ امّا توسّط پیامبر صلی الله علیه و آله تقریر و تأیید شده است. در روایات فراوانی که از اهل سنّت نقل شده، آمده است که به ایشان اعلام می‌کردند معنای سلام گفتن را می‌دانند، امّا معنای «صَلُّوا علیه» را نمی‌دانند و پیامبر صلی الله علیه و آله، چگونگی درود و صلوات فرستادن بر خود را برای آنان بیان می‌فرمود. برای نمونه در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است:

۰.لَمَّا نَزَلَت هٰذِهِ الآیَةُ قیلَ: یا رَسولَ اللّهِ! قَد عَرَفنَا التَّسلیمَ عَلَیکَ، فَکَیفَ الصَّلاةُ

معنای اوّل

در برابر فرمان‏هاى پیامبر گرامى اسلام، تسلیم باشید، چنان که در قرآن آمده است:

(فَلاَ وَ رَبِّکَ لاَ یؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَینَهُمْ ثُمَّ لاَ یجِدُواْ فِى أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَیتَ وَ یُسَلِّمُواْ تَسْلِیمًا.^۱

۰.چنین نیست و سوگند به پروردگارت که ایمان نیاورده‏اند، مگر آن که در اختلافى که دارند، تو را داور قرار دهند. آن گاه در آنچه داورى کردى، هیچ دل‌تنگى‌ای در خود نیابند و به خوبى به حکم تو گردن نهند).

این معنا در چند روایت، مورد تأیید قرار گرفته است که از این قرارند:

۱. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که در باره این آیه فرمود:

[یعنی] درود بر او و تسلیم فرمان او بودن در تمامی آنچه آورده است.^۲

۲. در روایتى دیگر از امام صادق علیه السلام مى‏خوانیم: ابو بصیر از محضر امام علیه السلام پرسید: منظور از درود بر پیامبر صلی الله علیه و آله را فهمیده‏ام؛ امّا معناى تسلیم چیست؟

امام علیه السلام فرمود:

۰.هو التسلیمُ له فی الأمور.^۳

۰.منظور، تسلیم بودن در برابر او در همه کارهاست.

۳. علی بن ابی حمزه، از امام صادق علیه السلام در باره آیه (إِنَّ ٱللَه وَ مَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِىِّ يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا) پرسش می‌کند. امام علیه السلام می‌فرماید:

۰.... وَ امّا قولُه عز و جل:(وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا) فَإِنَّهُ یُعَنِی التَّسلیمَ لَهُ فیما وَرَد عَنهُ.^۴

۰.مراد از عبارت (وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا) یعنی تسلیم بودن در برابر آنچه از پیامبر صلی الله علیه و آله رسیده است.

۴. در روایتی دیگر از امیر مؤمنان علی علیه السلام نقل شده که این آیه، دارای معنای ظاهر و