43
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

قرائت آیه تطهیر، آن بزرگواران را به نماز، دعوت و بر این فضل الهىِ اختصاص یافته به خاندانش مباهات مى‌نموده است.

به نظر مى‌رسد همه روایات و نقل‌هاى مختلف، ناظر به مشاهدات راوى‌‌اند و انحصارى از آنها به دست نمى‌آید.

واژه‌شناسی

رجس، به معناى آلودگى، پلیدى و ناپاکى است.۱ گناهان، کارهاى حرام و افعال زشت نیز گاه به «رجس» تعبیر شده و در مواردى به جاى عذاب، کفر و لعنت نیز این واژه به کار رفته است.۲

در مقابل، «طهارت» در معناى پاکى و پیراستگى به کار رفته است و در زبان عربى به افرادى که از انواع آلودگى و پلیدى منزّه باشند، «طاهر» گفته شده است. «طهارت»، علاوه بر آن که به پاکى ظاهرى از آلودگى و کثافات گفته شده، به پیراستگى از آلودگى‌هاى روحى و منزّه بودن از انحرافات در عقیده و رفتار و اخلاق نیز اطلاق گردیده است.۳

تفسیر

کلمه «إنّما» که از ادات حصر و اختصاص است، در آیه تطهیر به آن اشاره دارد که موهبت طهارت مطلق، ویژه خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است.۴

1.. العین: ج۶ ص۵۲.

2.. لسان العرب: ج۶ ص۹۵.

3.. ر.ک: التحقیق فی کلمات القرآن الکریم: ج‏۷ ص۱۲۷ـ ۱۲۹.

4.. مفاد «إنّما» در این آیه عبارت است از: «لیس یُرید الله إذهابَ الرجسِ إلاّ عنکم أهلَ البیت»، یعنی انحصار ارادۀ دور کردن همۀ پلیدی‌ها، در اهل بیت؛ چرا که اگر محصورٌ فیه «الرجس» یا «إذهاب الرجس عن أهل البیت» باشد، کلام یا نامعقول می‌شود و یا با سیاق تکریم و تعظیم آیه، سازگار نیست. ظاهر سخن غالب مفسّران همچون: زمخشری، فخر رازی، طبرسی و ... نیز آن است که «إنّما» برای حصر ارادۀ دور کردن همۀ پلیدی‌ها در اهل بیت است. البتّه علاّمه طباطبایی رحمه الله انحصار «اذهاب رجس» در اهل بیت را از ذکر «أهلَ البیت» به عنوان اختصاص، مدح یا ندا، فهمیده است.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
42

و برخى شش ماه،۱ هفت ماه،۲ هشت ماه،۳ نُه ماه۴ و هفده ماه۵ را ذکر کرده‌اند. در بعضى از روایات نیز میزان دقیق آن بیان نشده؛ بلکه سنّت مستمری در ماه‌هاى پایانى حیات شریف پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله معرّفى شده است.۶

به استناد بیشتر احادیث، این سیره پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فقط به هنگام نماز صبح و طلوع سپیده جریان داشته است؛ امّا در برخى احادیث، تصریح شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله پیش از همه نمازهاى پنجگانه، به آستان خانه اهل بیت خود می‌رفته و آنان را مصداق آیات قرآن معرّفى می‌نموده است.۷

در هر صورت، حاصل جمع‌بندى مجموعه این احادیث، چنین است که پس از نزول آیه تطهیر، پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله براى روشن‌تر شدن مقصود از «اهل بیت» در آیه تطهیر و «اهل» در آیه (وَ أْمُرْ أَهْلَک بِالصَّلَوةِ)،۸ همه روزه در برابر خانه آنان توقّف مى‌نموده و با

1.. سنن الترمذی: ج۵ ص۳۱، مسند ابن حنبل: ج۳ ص۲۵۹ و ۲۸۵، المستدرک علی الصحیحین: ج۳ ص۱۵۸، فضائل الصحابة: ج۲ ص۷۶۱ ح ۱۳۴۰ ـ ۱۳۴۱، المصنّف، ابن ابی شیبه: ج۷ ص۵۲۷ ح ۴، المعجم الکبیر: ج۳ ص۵۶ ح ۲۶۷۱، تفسیر الطبری: ج۲۲ ص۹، سیر أعلام النبلاء: ج۲ ص۱۳۴، شواهد التنزیل: ج۲ ص۷۵ ح ۶۹۵، ذخائر العقبى: ص۲۴، ینابیع المودّة: ج۲ ص۱۱۹ ح ۳۴۵، الدرّ المنثور: ج۵ ص۱۹۹، العمدة: ص۴۵ ح ۳۲.

2.. تفسیر الطبری: ج۲۲ ص۱۰.

3.. شواهد التنزیل: ج۲ ص۴۶ ح ۶۶۷، کفایة الطالب: ص۳۷۷، الدرّ المنثور: ج۴ ص۳۱۳ و ج۵ ص۱۹۹.

4.. عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۲۱۷، الأمالی، صدوق: ص۶۲۶، مجمع البیان: ج۷ ص۵۹، العمدة: ص۴۱ ح ۲۷، تفسیر فرات: ص۳۳۹ ح ۴۶۲، شرح إحقاق الحق: ج۹ ص۵۴ (به نقل از أرجح المطالب)، کتاب الکنى: ص۲۵ ـ ۲۶, ح ۲۰۵، منتخب مسند عبد بن حمید: ص۱۷۳ ح ۴۷۵، تفسیر الثعلبی: ج۸ ص۴۴، شواهد التنزیل: ج۲ ص۴۷ ح ۶۶۸، المناقب، خوارزمی: ص۶۰ ح ۲۹، ذخائر العقبى: ص۲۴ ـ ۲۵، کفایة الطالب: ص۳۷۶، الدرّ المنثور: ج۵ ص۱۹۹ (به نقل از ابن مردویه)، ینابیع المودّة: ج۲ ص۵۹ ح ۴۵ (در آخر این نقل آمده است: «و این حدیث از طریق سیصد نفر از صحابیان روایت شده است»).

5.. مجمع الزوائد: ج۹ ص۱۶۹ (به نقل از ابو برزه)، شرح إحقاق الحق: ج۹ ص۵۳.

6.. الأمالی، مفید: ص۳۱۸ ح ۴، الأمالی، طوسى: ص۸۹ ح ۱۳۸ و ص۵۶۵، الأمالی، صدوق: ص۲۰۸، تفسیر القمی: ج۲ ص۶۷، اُسد الغابة: ج۵ ص۱۷۴، شواهد التنزیل: ج۲ ص۷۴ ح ۶۹۴.

7.. عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۲۱۷، الأمالی، صدوق: ص۶۲۶، مجمع البیان: ج۷ ص۵۹، شرح إحقاق الحق: ج۹ ص۵۴ (به نقل از أرجح المطالب)، تفسیر الطبری: ج۲۲ ص۹ (به نقل از انس)، المناقب، خوارزمی: ص۶۰ ح ۲۹، الدرّ المنثور: ج۵ ص۱۹۹ (به نقل از ابن مردویه).

8.. طه: آیۀ ۱۳۲.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31658
صفحه از 593
پرینت  ارسال به