مودّت هستند.^۱

علّامه طباطبایی نیز ضمن تأیید سخن صاحب الکشّاف می‌نویسد:

۰.اساساً این تفسیر اهل سنّت، باطل است، چرا که وقتی مشرکان قریش رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله را قبول ندارند، طلب اجر و مزد از آنان، معنا ندارد. درخواست مزد، از کسانی معقول است که خود را بدهکار بدانند، حال اجر هر چه می‌خواهد باشد. بنا بر این، مخاطب این آیات نمی‌تواند مشرکان مکّه باشد.^۲

پیام‏ها

۱. لزوم شناخت اهل بیت علیهم السلام

اوّلین پیام «آیه مودّت»، لزوم شناخت اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله است. بیان شد که محبّت، دستورى نیست و نمى‏توان کسى را به دوست داشتن چیزى وادار کرد. کسى محبوب دل دیگران قرار مى‏گیرد که زیبایى‏ها و کمالاتش به چشم آنان بیاید و دوست داشتنش، ارزشمند جلوه کند و صفات نیکو و پسندیده‏اش چنان آشکار گردد که دل از همگان برُباید و قرار از کفشان بستانَد. در این هنگام، بدون هیچ تلاشى، عشق محبوب در قلب محب مى‏نشیند و آثار دوست داشتن در جسم و جانش هویدا مى‏گردد و او را هم‌رنگ خود ساخته، به سوى فنا شدن در خود به دنبال خویش مى‏کشد.

با این توضیح، پیام «آیه مودّت» که محبّت خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله را از مؤمنان مى‏خواهد، دعوت مردم به شناسایى این انسان‏هاى بزرگ و آشنایى با فضائل آنهاست. محبّت این خاندان، زمانى در دل مؤمنان جاى مى‏گیرد که مردم به این انسان‏هاى پاک، شناخت پیدا کنند و زیبایى‏هایشان را به احساس و ادراک خود نزدیک ساخته، با کنار زدن پرده‏هاى غفلت و جهل، به حقیقت زلال آنان، آگاهى یابند و کمال و جمال آن بزرگواران را نصب العین دیده و دل، و سرلوحه اعمال خویش سازند.

پاسخ شبهه چهارم

در اشکال قبلی مطرح شد که غرض اصلی از «آیه مودّت»، آن است که از این طریق، مسلمانان نسبت به مشعل هدایت و صراط مستقیم الهی، معرفت پیدا کنند و به آنان، رجوع کنند. بنا بر این، درخواست محبّت اهل بیت علیهم السلام مصلحت و منفعت مردم را در پی خواهد داشت. آنچه که این آیه آن را نفی می‌کند، اجر و مزد شخصی است که در شأن سفیر و رسول الهی نیست، نه آنچه در واقع، طلب منفعتی عمومی است و بلکه راه سعادت عموم جامعه و رمز رسیدن به قرب و کمال آنهاست. چه بسا از این منظر، راه‌نمایی نکردن جامعه به این صراط مستقیم، پذیرفتنی نباشد.

۵. مقصود محبّت پیامبر صلی الله علیه و آله به دلیل قرابت است

یکی از ایرادات اهل سنّت به برداشت شیعه از «آیه مودّت»، این است که اگر مراد آیه، مودّت ذوی القربی بود، نیازی به حرف «فی» نبود. لذا باید آیه به صورت «إلّا مودّة القربی» نازل می‌شد یا می‌بایست از حرف «لِ» (لام اختصاص) استفاده می‌شد (إلّا المودّة للقُربی).

آلوسی و ابن جریر طبری با توجّه به این اشکال بر این باورند که «فی» به معنای «به سبب...» (لام سببیت یا تعلیل) است، به این معنا که پیامبر صلی الله علیه و آله به مشرکان قریش می‌گوید: اگر دعوت من را نمی‌پذیرید، دستِ کم به جهت قرابتی که میان ماست، مرا دوست بدارید.^۱

پاسخ شبهه پنجم

اوّلین پاسخ به طبری، به وسیله زمخشری، صاحب تفسیر ادبی الکشّاف است. وی می‌نویسد: مراد آیه، بیان ظرف مودّت است، یعنی اهل بیت پیامبر علیهم السلام مکان و محلّ