391
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

تفسیر

پیامبران بزرگ خدا، همچون نوح، هود، صالح، لوط و شعیب علیهم السلام به هنگام دعوت مردم به پیام الهى و در مقام اعتماد سازى براى آنان، تأکید داشتند که خواهان اجر و پاداشى از مردم نیستند:

(وَ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِىَ إِلَاّ عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِینَ.۱

و بر این [رسالت‏]، اجرى از شما طلب نمى‏کنم. اجر من، جز بر عهده پروردگار جهانیان نیست).

رسول گرامى اسلام صلی الله علیه و آله بزرگ‏ترین فرستاده خداست و خدا نیز اجر واقعى او را عطا خواهد کرد؛ امّا چگونه است که او مأمور شد تا از مردم، پاداش بخواهد و دوستى خاندانش را طلب کند؟ نزدیکان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله چه کسانى هستند و چه ویژگى‏هایى دارند؟ و چرا دوستى آنان، مى‏تواند مزد رسالت باشد؟

در پاسخ به پرسش اخیر، قرآن کریم مى‏فرماید:

(قُلْ مَا سَأَلْتُکم مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکمْ إِنْ أَجْرِىَ إِلّاَ عَلَى اللّهِِ.۲

بگو: آن اجرى را [هم] که از شما خواستم [در واقع] به سود خود شماست. اجر من، جز با خداوند نیست).

یعنى اگر چه دوستى خویشانم را به عنوان مزد رسالت خود خواسته‏ام؛ امّا این، یک منفعت شخصى نیست؛ بلکه دوستی خاندان رسالت به سود جامعه اسلامی است؛ زیرا آنان را در مسیر سعادت و تکامل مادّی و معنوی قرار می‌دهد و به مقصد اعلای انسانیت می‌رساند.

قرآن مجید، در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید:

(قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَن شَاءَ أَن یَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِ سَبِیلاً.۳

1.. شعرا: آیۀ ۱۰۹، ۱۲۷، ۱۴۵، ۱۶۴ و ۱۸۰.

2.. سبأ: آیۀ ۴۷.

3.. فرقان: آیۀ ۵۷.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
390

واژگان

«قُربی»، در لغت، مصدر است به معنای نزدیکی در نسب و خویشاوندی.۱ این واژه، وقتی به معنای خویشاوند است که همراه یکی از مشتّقات واژگان «ذو»، «اُولی» و یا «أهل» ـ که همگی به معنای صاحب یا صاحبان است ـ به کار رود؛ چرا که خویشاوند، کسی است که صاحب قرابت و خویشاوندی است. از این رو، مؤلّف تفسیر ادبی الکشّاف، واژه «أهل» را در «آیه موّدت»، پیش از آن، در تقدیر گرفته است.۲ این واژه در دیگر کاربردهایش در قرآن با یکی از پیشوندهای بیان شده، به معنای خویشاوند یا شخص نزدیک، استعمال شده است.

سبب نزول

مرحوم امین الإسلام طَبرِسی در تفسیر مجمع البیان، به نقل از تفسیر ابو حمزه ثُمالی، از ابن عبّاس گزارش می‌کند: هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه آمد و پایه‏هاى اسلام، مستحکم شد، انصار خدمت ایشان رسیدند و گفتند: در صورت نیاز شما به اموال ما، آن را بدون هیچ قید و شرطى در اختیارتان قرار مى‏دهیم. در این وقت، این آیه شریف نازل شد که: (بگو از شما در برابر رسالتم، هیچ پاداشى نمى‏طلبم، مگر محبّت ورزیدن به خویشاوندانم را). پیامبر صلی الله علیه و آله این خواسته را براى مردم بیان داشت و آنان، با رضا و تسلیم از محضرش بیرون آمدند.۳

نظیر این سبب نزول، در منابع اهل سنّت، همچون أسباب النزول واحدی، تفسیر الثعلبی و شواهد التنزیل نیز آمده است.۴ بنا بر این، «آیه مودّت» در مدینه نازل شده است.

1.. لسان العرب: ج‏۱ ص۶۶۵ (القَرابَة وَ القُرْبَى: الدُّنُوُّ فی النَّسب وَ القُرْبَى فی الرَّحِم، وَ هی فی الأَصل مصدر؛ «قرابة» و «قُربی» به معنای نزدیکی در نسب و خویشاوندی است و «قربی»، در اصل، مصدر است»).

2.. الکشّاف: ج۴ ص۲۱۹.

3.. مجمع البیان: ج۹ ص۴۴، نیز، ر. ک: دعائم الإسلام: ج۲ ص۶۷ ـ ۶۸.

4.. تفسیر الثعلبی: ج‏۸ ص۳۱۰، شواهد التنزیل: ج۲ ص۱۹۷ ح ۸۲۹ و ص۲۰۰ ح ۸۳۵ و ص۲۰۱ ح ۸۳۶، أسباب النزول: ص۳۸۹.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31877
صفحه از 593
پرینت  ارسال به