(یعنى على علیه السلام) را به جانشینى خود نصب کردى و گفتى: «مَن کُنتُ مولاه فعلىٌّ مولاه». آیا این سخنِ خود توست یا سخن خدا؟

۰.پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: سوگند به خدایى که معبودى جز او نیست، این سخن خداست».

۰.نعمان، روى برگرداند، در حالى که مى‏گفت: «اللّٰهُمَّ إنْ کانَ هٰذا هُوَ الحَقَّ مِن عندِکَ فَأمْطِر عَلَینا حِجارةً مِنَ السَّماءِ؛ خداوندا! اگر این سخن، حق و از ناحیه توست، سنگى از آسمان بر ما بباران». در همین هنگام، سنگى از آسمان بر سرش فرود آمد و او را هلاک کرد. همین بود که آیه (سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ * للْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ * منَ ٱللهَِ ذِى ٱلْمَعَارِجِ؛ تقاضاکننده‏اى تقاضاى عذابى کرد که واقع شد! این عذاب، ویژه کافران است و هیچ کس نمى‏تواند آن را دفع کند. از سوى خداوند ذى المعارج است) نازل شد.^۱

تفسیر

در معناى آیه، دو تفسیر کلّی گفته شده است:

الف ـ مراد از «سأل»، درخواست کردن است. لذا آیه می‌فرماید: (تقاضا کننده‏اى، تقاضاى عذابى کرد). در این که این تقاضا کننده، چه کسى بوده، دو احتمال وجود دارد:

۱. این شخص، همان گونه که در سبب نزول گفته شد، « حرث بن نعمان» یا «نعمان بن حارث» بود که به هنگام نصب على علیه السلام به خلافت و ولایت در غدیر خم و پخش شدن خبر، بسیار خشمگین شد و سرانجام با عذاب الهى به هلاکت رسید.

۲. این طلب‌کننده، پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است که تقاضاى عذاب براى کافران را کرد و عذاب نیز نازل شد.

ب ـ مراد از «سأل»، پرسیدن و سؤال کردن است. در این صورت، یکی از کفّار از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسید: این عذابى که تو مى‏گویى، بر چه کسى واقع مى‏شود؟ و آیه پاسخ

اوست یا حکمی الهی است؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «این حکم، از سوی خداوند است». آن شخص از سرِ کینه و لجاجت گفت: خدایا! اگر این گونه است، عذابی بر من نازل نما. لذا زمانی که سوار مَرکب خود شد، سنگی آسمانی بر سرش فرود آمد و او را هلاک کرد.

روایاتی که در منابع شیعه و اهل سنّت، این جریان را گزارش کرده‌اند، در ادامه از نزول آیات اوّل تا سوم سوره معارج، خبر داده‌اند. وقوع اصل چنین حادثه‌ای در پی حادثه غدیر، در حدود ده روایت در منابع فریقین، گزارش شده است.^۱

بزرگان پیش‌گفته، نام شخصى را که این آیات به سبب اعتراض او بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده، به گونه‏هاى مختلف ذکر کرده‏اند: جابر بن نضر بن حارث بن کلده عبدرى، حارث بن نعمان فِهرى، حَرَث بن نعمان فِهرى، نعمان بن مُنذِر، نعمان بن حَرَث، نظر بن حارث و حرث بن نعمان فِهرى از آن جمله‌اند.

برای نمونه در روایتى از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.هنگامى که پیامبر خدا، على علیه السلام را در روز غدیر خم به خلافت نصب فرمود و در باره او گفت: «مَن کُنتُ مولاه، فعلیٌّ مولاه؛ هر کس من مولای او هستم، على مولای اوست»، چیزى نگذشت که این موضوع در شهرهاى مختلف، پخش شد. در این هنگام، شخصى به نام نعمان بن حارث فِهرى، خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و گفت: تو به ما دستور دادى به یگانگى خدا و فرستاده بودنت از طرف خدا، گواهى دهیم، آن گاه به جهاد، حج، روزه، نماز و زکات، فرمان دادى و ما هم آنها را پذیرفتیم؛ امّا به اینها راضى نشدى تا آن که این جوان