اى پیامبر! آنهایی که در مسیر کفر شتاب مى‏کنند، تو را اندوهگین نسازند...).

۲. جمله (بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَیک مِن رَّبِّک)، نشانگر آن است که محتواى پیام، پیش‏تر به پیامبر صلی الله علیه و آله ارسال شده بوده است و سپس آن بزرگوار، مأمور به ابلاغ گشته است؛ امّا دغدغه و دلهره‏اى، او را از این که پیام را آشکار نماید، باز داشته است. این حقیقت را همه روایات شیعى^۱ و برخى روایات اهل سنّت، تأیید مى‏کنند.^۲

۳. جمله (وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ)، نشانگر آن است که این پیام از چنان جایگاهى برخوردار است که اگر رسانده نشود، تمام رسالتِ ابلاغ شده، تباه خواهد شد، چنان که گویى «رسالت»، یک‌سر ابلاغ نشده است.

۴. سیره پیامبر صلی الله علیه و آله نشانگر آن است که او در ابلاغ رسالت و تبلیغ دین، از هر آنچه مرتبط به خود او بوده، هرگز هراسى به دل راه نمى‏داده است، همان گونه که خداوند متعال، در توصیف مبلّغان حقّ و رسولان الهى مى‏فرماید:

(الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالاَتِ اللّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَلاَ یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللّهَ وَ کفَىٰ بِاللّهِ حَسِیباً.^۳

آنان که پیام‏هاى خداوند را ابلاغ مى‏کنند و تنها از او، نه از هیچ کس دیگرى، مى‏هراسند و خدا براى حسابرسى، کفایت مى‏کند).

بدین سان، این که در آیه آمده است: (وَ اللهُ یعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ)، ترس از فضایى است که گسترش حق و تأثیرگذارى ابلاغ را متزلزل مى‏سازد.

پیام‏ها

۱. تنها راه انتخاب جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله

مفاد تبلیغ پیامبر صلی الله علیه و آله در آیه تبلیغ، معرّفى امام و جانشین پس از خود است که قبلاً از سوى

۰.پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: پروردگارا! قوم من تازه از جاهلیت در آمده‏اند و هنوز، گرفتار چشم و هم‌چشمى و فخرفروشى‏اند و هیچ یک از مردانشان نیست، جز آن که «ولیّ‌شان» خونى از او ریخته است و من، بیمناکم.

۰.پس خداى متعال، این آیه را نازل کرد: (اى پیامبر! آنچه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده، برسان که اگر چنین نکنى، رسالتش را ابلاغ نکرده‌ای) به این معنا که [رسالتش را] به تمامى ابلاغ نکرده‌ای (و خداوند، تو را از [گزند] مردم، حفظ مى‏کند).

۰.پس چون خداوند، حفظش را ضمانت کرد و او را [از ناتمام ماندن رسالتش] بیم داد، دستِ على بن ابى‏طالب علیه السلام را گرفت و گفت: "اى مردم! هر که من مولاى اویم، على، مولاى اوست. خدایا! دوستدارش را دوست و دشمنش را دشمن بدار. هر کس یارى‏اش داد، یارى‏اش ده و هر کس او را وا گذارد، وا بگذار و با هر که به او محبّت کرد، محبّت کن و از هر که او نفرت داشت، نفرت داشته باش"».

۰.عثمان [اعشى] گفت: با چیزى محبوب‏تر از این حدیث، به شهرم باز نگشتم.^۱

نکته‏ها

۱. عبارت (یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ)، تنها در دو جاى قرآن به کار رفته است^۲ و به نظر می‌رسد در هر دو مورد، پیامبر صلی الله علیه و آله با توطئه‌های پیچیده و خطرناکی از سوی منافقان و دشمنان اسلام، مواجه بوده است. گویا خداى متعال، با این خطاب مى‏خواهد اراده و حسّ مسئولیت پیامبر صلی الله علیه و آله را تقویت نماید که: «تو از طرف ما صاحب رسالت هستى. پس باید در بیان حکم، استقامت داشته باشى» و در هر دو مورد، آیه را با مذمّت شدید کفّار و منافقان، به پایان مى‏برد. آیه ۴۱ از سوره مائده، با دلداری به پیامبر صلی الله علیه و آله، چنین آغاز مى‏گردد:

(یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ لاَ یحْزُنکَ الَّذِینَ یُسَارِعُونَ فِى الْکفْرِ....^۳