البته نمى‏توان منکر شد که استعمال جمع در مفرد، خلاف ظاهر است و بدون قرینه جایز نیست؛ ولى با وجود آن همه روایاتى که در شأن نزول آیه وارد شده است، قرینه روشنى بر چنین تفسیرى خواهیم داشت و حتّى در موارد دیگر به کمتر از این قرینه، قناعت مى‏شود.^۱

۶. چرا نام امام على علیه السلام در «آیه ولایت»، نیامده است؟

در پاسخ به این سؤال، دست کم می‏توان چهار پاسخ، ارائه کرد:

اوّلاً در قرآن در باره امور مهمّی مانند نمازهای یومیه، آیه یا آیاتی نداریم که تعداد رکعات آنها را معیّن کند یا دستِ کم اجزای نماز را برشمارد، چنان که تفصیل زکات، حج، حدود، انواع معاملات و... نیز در قرآن نیامده است؛ بلکه بیان این تفصیلات، وظیفه نبیّ است.

ثانیاً بر فرض که نام مبارک علی علیه السلام در قرآن می‏آمد، باز کسانی که اهل عناد و کج‌روی بودند، این نام را بر اشخاص دیگری تطبیق می‏کردند و با بیان شبهات و احتمالات مختلف، پرده بر چهره واقعی آن می‌کشیدند.

ثالثاً در صورت وجود نام امام علی علیه السلام، چه بسا اگر اهل عناد از پسِ توجیه و شبهه‌افکنی بر نمی‏آمدند، دست به تصرّف در قرآن و فتنه‌انگیزی در آن می‌زدند و سند مکتوب اسلام را خدشه‌دار می‌کردند. لذا خداوند خواسته با بیان کنایی، هم پیام خود را برساند و هم زمینه تصرّف در قرآن را منتفی سازد.

رابعاً چه بسا عدم ذکر صریح نام امام علی علیه السلام در قرآن، برای امتحان امّت باشد.

۷. حضور قلب در نماز، مانع توجّه به فقیر است

این شبهه را فخر رازى و برخى دیگر از مفسّران و متعصّبان، مطرح کرده‏اند. آنان می‏گویند: علی علیه السلام در نماز با تمام وجود، غرق در ذکر الله است و کسی که چنین باشد،

براى معناى مفرد آمده و به کمک قرینه، این استعمال صورت گرفته است. علّامه امینی در الغدیر به بیست نمونه از این دست، اشاره کرده است.^۱

برای مثال در باره سبب نزول آیه (ٱلَّذِينَ قَالُوا إِنَّ ٱللهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاءُ)،^۲ حسن بصری می‌گوید: این سخن حیی بن اَخطَب است و عَکرِمه و سَدی و مقاتل گفته‌اند: او، فنحاص بن عازور است. خازن در تفسیر خود می‏نویسد: این کلام، اگر چه از یک نفر صادر شده است؛ ولی چون همگی به آن راضی بودند، به همگی آنان، نسبت داده شده است.^۳

همچنین خداوند در آیه ۱۷۳ آل عمران می‏فرماید:

(الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُواْ لَکمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمٰنًا وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَکیلُ؛

همان کسانى که مردم به ایشان گفتند: «مردمان براى [جنگ با] شما آمده‏اند. پس، از آنان بترسید»؛ [ولى این سخن] بر ایمانشان افزود و گفتند: «خدا، ما را بس است و نیکو حمایتگرى است»).

مقصود از «النّاس» اوّل در این آیه، نعیم بن مسعود اشجعی است که بعد از جنگ اُحد، خبر آمادگی مجدّد قریش برای حمله دوباره به مدینه را به مسلمانان داد.^۴

جالب آن که تفسیر زمخشرى ـ که تفسیری ادبى و بلاغى است ـ، نه تنها اشکالى به این آیه در این مورد نکرده؛ بلکه دفاع هم کرده و گفته است: هدف از این گونه تعبیر کردن (استعمال جمع در معناى مفرد) در این آیه، بر انگیختن دیگران و وا داشتن آنان به انفاق است؛ یعنى همان کارى را که على علیه السلام انجام داد، دیگران نیز به پیروى از او بکنند.^۵