نیز در همسرگزینى، از همین واژه بهره گرفته است:

(فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِنَ النِّسَاءِ.^۱

هر چه از زنان برای شما پسند افتاد، به زنى بگیرید).

افزون بر خوشایند حواسّ ظاهرى بودن، مورد پسند نفس قرار گرفتن نیز معناى دیگر «طَیّب» است. براى نمونه، ویژگى تقواپیشگان، به هنگام مرگ، چنین برشمرده شده است:

(الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیّبِین.^۲

کسانى که فرشتگان، جانشان را ـ در حالى که پاک‌اند ـ مى‏ستانند).

پیداست مراد از پاکى پرهیزگاران در این آیه شریف، پاکى درونى آنهاست، نه ظاهرى و جسمانى. نیز در آیه‏اى دیگر به جای‌گزین نکردن دارایى‏هاى ناپاک با اموال پاک یتیمان، سفارش مى‏کند:

(وَلَا تَتَبَدَّلُوا ٱلْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ.^۳

و [مال] پاک [و مرغوب آنان] را با [مال] ناپاک [خود] جابه جا نکنید).

ویژگى پاکى نسبت داده شده در آیه شریف به مال، به پاکىِ درونى و به دست آوردن آن از راه حلال، تفسیر می‏شود، نه پاکىِ ظاهرى. در چشم اندازی کلّى، گفته شده است که «طَیّب»، یعنى هر چیز خواستنى که نبودِ هیچ‏یک از مظاهر ناپاکى ظاهرى و باطنى نیز شرط آن است.

ج ـ اصل ثابت

چیزى که داراى اصلى ثابت است، یعنى ریشه‏هایش در زمین فرو رفته^۴ و در آن، جاى گرفته است.^۵

شجره طیّبه اهل بیت علیهم السلام برای آنان ویژگی‌های بلندی برشمرده است؛ پا بر جایى، پایدارى، استوارىِ تنه و تأثیرناپذیری در برابر تندباد حوادث و سرانجام، ثمردهى همیشگى، از شاخصه‏هاى این درخت به شمار مى‏روند. شجره ناپاک جریان‌های سیاسی ـ اجتماعی، نمونه مقابل آنهاست که بی‌ریشه‌اند و چون خاشاکی سبُک با هر بادی به طرفی پرتاب می‏شوند.

واژه‏شناسى

الف ـ ضرب ‏المثل

ضرب، مجازاً به معناى وضع کردن و قرار دادن به کار مى‏رود.^۱ مثل نیز به معنای نمونه، نظیر و مثال است.^۲ بنا بر این، «ضرب المَثَل»، به معنای قرار دادن چیزى به عنوان مَثَل یا نظیر چیز دیگری است. براى نمونه، این سخن قرآن که مى‏فرماید: (فَلَا تَضْرِبُواْ لِله الْأَمْثَالَ؛^۳ پس براى خدا مثل نزنید)، یعنى براى خداوند از آفریده‏هاى او، همانند قرار ندهید.

ب ـ طَیّبة

«طیّب»، یعنى هر آنچه که براى حواس ظاهرى یا نفس انسانى، خوشایند باشد.^۴ نمونه‏هایى از کاربرد قرآنى این واژه، به معنای مورد پسند حواسّ ظاهرى بودن، به این قرار است: قرآن کریم در باره غذاها سفارش مى‏کند که از گونه‏هاى طیّب آنها مصرف کنید:

(کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُم.^۵

از نعمت‏هاى پاکیزه‏اى که روزى شما کرده‏ایم، بخورید).