253
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

زمخشری در الکشّاف،۱ طَبرِسی در مجمع البیان۲ و سیوطی در الدرّ المنثور۳ آن را آورده‌اند.

گفتنی است مؤلّف کتاب گران‌سنگ الغدیر، این احادیث را گِرد آورده و مصادر آنها را بیان کرده و آن را «متواتر معنوى» دانسته است.۴

برای نمونه، طبری این روایت را چنین گزارش می‏کند:

۰.سوره برائت نازل شد و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ابو بکر را مأمور ابلاغ آن کرد. سپس علی علیه السلام را فرستاد تا آن آیات را از او بگیرد [و شخصاً آن را در مکّه ابلاغ کند]. چون ابو بکر از حج باز گشت، به پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: آیا در باره من، چیزی نازل شده است [که سبب شد مأموریت ابلاغ آیات برائت را به شخص دیگری بسپاری]؟! پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «نه؛ ولی به من فرمان رسید که یا خودم آن آیات را ابلاغ کنم یا مردی از اهل بیتم آن را برساند».

۰.علی علیه السلام عازم مکّه شد و در میان آنان، چهار مطلب را بانگ زد: بعد از این سال، هیچ مشرکی حقّ ورود به مکّه را ندارد؛ هیچ کس حق ندارد برهنه، کعبه را طواف کند؛ جز مسلمان، وارد بهشت نمی‌گردد؛ و هر کس با پیامبر خدا صلی الله علیه و آله عهد و پیمانی دارد، عهد او تا پایان رسیدن مدّتش اعتبار دارد.۵

امام على علیه السلام این جریان را چنین نقل مى‏کند:

۰.چون ده آیه از سوره برائت بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد، ایشان، ابو بکر را فرا خواند و او را با آن آیات فرستاد تا بر مردم مکّه بخواند. آن گاه پیامبر صلی الله علیه و آله مرا فرا خواند و فرمود: «در پیِ ابو بکر برو و هر کجا به او رسیدى، نوشته را از او بگیر و آن را به سوى مردم مکّه ببر و بر ایشان، بخوان». پس در جُحفه به او رسیدم و نوشته را از او گرفتم و ابو بکر به سوى پیامبر صلی الله علیه و آله باز گشت و گفت: اى پیامبر خدا! آیا در حقّ من، چیزى نازل شده است؟ فرمود: «نه؛ امّا جبرئیل علیه السلام نزدم آمد و گفت:

1.. الکشّاف: ج۲ ص۲۴۳.

2.. مجمع البیان: ج۵ ص۶

3.. الدرّ المنثور: ج۳ ص۲۰۹. سیوطی، پنج نقل در این باره گزارش کرده است.

4.. الغدیر: ج۶ ص۳۳۸ ـ ۳۵۰.

5.. تفسیر الطبری: ج۱۰ ص۸۳.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
252

چگونگى اعلام برائت از مشرکان

آیات برائت از مشرکان و بت‏پرستى و پیراستن سرزمین وحى از جلوه‏هاى شرک، یکى از شکوهمندترین فصل‏هاى تاریخ اسلام است. در هنگامه برگزارى حجّ سال نهم هجرى، آیات برائت، نازل شد و ابو بکر، مأمور مى‏شود که آن آیات را بعلاوه قطع‌نامه‏اى چهار مادّه‏اى، در اجتماع بزرگ حج‏گزاران بر مردم، فرو خوانَد. ابو بکر، راهى مکّه شد؛ امّا اندکى نرفته بود که پیک الهى فرا رسید و چنین ابلاغ کرد:

۰.لا یُؤَدّی عَنکَ إلّا أنتَ أو رَجُلٌ مِنک.۱

۰.از جانب تو، جز خودت یا مردى از خاندانت، نمى‏رسانَد.

در این هنگام، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، على علیه السلام را فرا خواند و جریان را گفت و مَرکب ویژه‏اش را در اختیار او نهاد و دستور داد که به سرعت، مدینه را ترک کند و آیات را از ابو بکر، پس بگیرد و روز دهم ذى حجّه (روز عید قربان)، در اجتماع بزرگ مردم، بر آنان بخوانَد.

این ماجرا با تعابیر مختلف و محتوای یکسان، در کتاب‏هاى تاریخى، حدیثى و تفسیری فریقین آمده است.۲ از جمله، طبری در جامع البیان،۳ قمّی در تفسیر خود،۴ احمد در مسند ابن حنبل،۵ عیّاشی در تفسیر خود،۶ صدوق در الخصال،۷ ثعلبی (م ۴۲۷ق) در تفسیر خود،۸ ابو حیّان در البحر المحیط،۹ حاکم حَسکانی در شواهد التنزیل،۱۰

1.. مسند ابن حنبل: ج۱ ص۱۵۱، الدرّ المنثور: ج۳ ص۲۰۹ و ۲۱۰، الخصال: ص۳۶۹، تفسیر القمی: ج۱ ص۲۸۲.

2.. ر. ک: دانش‌نامۀ امیر المؤمنین علیه السلام: ج۱ ص۴۱۳ (مأموریت برای اعلان برائت از مشرکان).

3.. تفسیر الطبری: ج۱۰ ص۸۳ ح ۱۲۷۲۶ و ص۸۴ ح ۱۲۷۲۷و ۱۲۷۲۹ و ص۸۵ ح ۱۲۷۳۰.

4.. تفسیر القمّی: ج۱ ص۲۸۲.

5.. مسند ابن حنبل: ج۱ ص۱۵۱.

6.. تفسیر العیّاشی: ج۲ ص۷۳ ح ۴.

7.. الخصال: ص۳۶۹.

8.. تفسیر الثعلبی: ج۵ ص۸.

9.. البحر المحیط: ج‏۵ ص۳۶۸.

10.. شواهد التنزیل: ج۱ ص۳۰۵ ـ ۳۱۰ ح ۳۰۹ ـ ۳۱۸.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31833
صفحه از 593
پرینت  ارسال به