بنا بر این، با این که سخن خطاب به مؤمنان است، خداوند در این آیه به انکار برابر دانستن (یا برتر دانستن) مناصب سقایت و عمارتی که از مشرک سر زده، با ایمان و جهاد، پرداخته است، چنان که طبق روایات متعدّد، عبّاس و شَیبه بر مناصب خود در زمان جاهلیت، افتخار می‏کردند؛ امّا علی بن ابی‌طالب علیه السلام، سبقت خود در ایمان و جهاد را افتخاری بزرگ‌تر اعلام نمود و خداوند نیز با نزول وحی، از سخن حقّ او حمایت کرد.

خداوند در آیه بعدى، در مقابل ایمان و هجرت و جهاد، سه موهبت بزرگ، عطا مى‏کند:

(الَّذینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی‏ سَبیلِ اللهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللهِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ.^۱

آنان که ایمان آوردند، هجرت کردند و با مال‏ها و جان‏هایشان در راه خدا جهاد کردند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنان به موهبت بزرگ رسیده‏اند).

(یبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فیها نَعیمٌ مُقیمٌ.^۲

پروردگارشان، آنان را به رحمتى از جانب خویش و خشنودى و بهشت‏هایى براى آنان، بشارت مى‏دهد که در آن بهشت‏ها، نعمت‏هاى پایدار و همیشگى است).

این سه موهبت، عبارت‌اند از:

۱. بشارت به رحمت گسترده الهى و بهره‏مند سازى از آن؛

۲. بهره‏مندى از خشنودى خداوند؛

۳. در اختیار نهادن باغ‏هاى بهشتى، که نعمت‌هایش دائمى است.

در آیه بعد، براى تأکید بیشتر، اضافه مى‏کند که جاودانه در آن خواهند ماند که در مقابل اعمالشان، بدانان داده شده است:

(خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا إِنَّ ٱللهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ.^۳

تفسیر

شواهد تاریخى نشان مى‏دهد که سقایت، یعنى آب دادن، با توجّه به موقعیّت جغرافیایى عربستان و گرماى شدید آن، بسیار پُر اهمّیت بوده و از مقام‏هاى بلند به شمار مى‏رفته است و در جاهلیت، بدان افتخار مى‏کرده‌اند. سقایه، حوض‏هایى از چرم بود که از زمان قُصَىّ بن کِلاب، یکى از اجداد پیامبر صلی الله علیه و آله، در فضاى کعبه قرار داده شده بود و زائران خانه خدا، از آن سیراب مى‏شدند. این منصب بعد از او، به عبد مناف و سرانجام به عبّاس، عموى پیامبر صلی الله علیه و آله، رسید.

در کنار سقایت، عمارت، یعنى مسئولیت مرمّت و آبادانیِ مسجد الحرام ـ که حتّى در زمان جاهلیت نیز مقدّس‏ترین و بزرگ‏ترین کانون مذهبى بود ـ قرار داشته است. زائران خانه، احترام فوق العاده‏اى به اشخاصى که عهده‌دار این مناصب بودند، مى‏گذاشتند.

در آیه مورد بحث، سقایت و عمارت مسجد الحرام، در مقابل کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، آمده است و معنا ندارد که میان فعل و شخص، ادّعاى برابرى یا عدم برابرى شود. بنا بر این، مراد از این تقابل، یا برابرى بین سقایت و عمارت از یک سو و ایمان به خدا و روز قیامت، از دیگر سو است و یا تقابل میان اشخاص عهده‌دار سقایت و عمارت و شخص مؤمن است.^۱ همچنین تقابلی که یک طرف آن ایمان باشد، نشان می‌دهد که طرف دیگر، خالی از ایمان است. بنا بر این، مراد از آب دادن به حاجیان و نگهداری مسجد الحرام, عمارت و سقایتی است که در زمان شرک و کفر، صورت می‏گرفته است. عبارت (وَ اللهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ) نیز مؤیّد همین مطلب است؛ چرا که اگر سقایت و عمارت از سوی فرد مؤمن انجام گیرد، تعبیر به عدم هدایت چنین شخصی معنا ندارد.^۲