که مال خویش را در راه خدا انفاق مى‏کنند، به بوستانى تشبیه مى‏کند که بر بلندى قرار دارد و مرتّب بر آن باران مى‏بارد؛ یعنى بوستان، قابلیت دریافت باران را دارد. دل انسان‏هاى انفاق کننده نیز زمینه مناسبی می‌شود که قابلیت و شایستگى دریافت باران فیض الهى را دارد.

۵. نقش خلوص نیّت در تکامل انسان

نیّت صحیح و عمل خالص در تکامل انسان، اثر ویژه‏اى دارد. اگر انفاق با انگیزه‏هاى غیر الهى و نفسانى آلوده شود، اثرى در تکامل انسان نخواهد داشت. (ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللهِ‏)، حامل این پیام است.

۶. انگیزه صحیح

جمله (ابْتِغاءَ مَرْضَاتِ اللهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ)، انگیزه‏هاى انفاق صحیح و الهى را بیان مى‏کند، که عبارت‌اند از: ۱. طلب خشنودى خدا ۲. تقویت روح ایمان و ایجاد آرامش در دل و جان. بنا بر این، انفاق کنندگان راستین چند ویژگی دارند: آنها تنها براى خشنودى خدا، پرورش فضائل انسانى و تثبیت این صفات در جانشان، همچنین پایان دادن به اضطراب و ناراحتى‏هایى که بر اثر احساس مسئولیت در برابر محرومان در وجدانشان پیدا مى‏شود، انفاق مى‏کنند.^۱

۷. ضرورت مراقبت از آفات عمل صالح

جمله (وَاللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ) به همه کسانى که عمل نیکى انجام مى‏دهند، هشدار می‌دهد که مراقب باشند که کوچک‏ترین آلودگى از نظر نیّت یا طرز کار پیدا نکنند؛ چون خداوند، ناظر و مراقب اعمال آنان است.

۵. اهتمام به دریافت انواع ثواب‌ها

این که در آیه تمام زمان‏ها و حالت‏ها را در انفاق بیان کرده است: (بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً)، بر اهتمام این انفاق‌کنندگان در کسب همه ثواب‏ها دلالت دارد و این که به کسب رضایت الهى توجّه دارند و «وجه» او را خواستارند. از این رو، خداوند به آنان وعده نیکویى با زبان مهربانى و لطف مى‏دهد: (فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِم).

پیام‏هاى آیه ۲۶۵

۱. تداوم اخلاص و پایداری

از آیه قبل (آیه ۲۶۴) استفاده مى‏شود که نیّت خالص و انگیزه الهى باید تداوم داشته باشد: (لا تُبْطِلوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذىٰ‏ کَالَّذی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ). برخى از مفسّران از عبارت (تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ) استفاده کرده‏اند که این استوارى نفس، در صورتى است که نیّت خالص اوّلیه همچنان پایدار باشد و پایدارى آن، در گرو ترک منّت و آزار و ریا و خودنمایى است که در آیات قبل به آنها اشاره شده است.^۱

۲. نقش عمل صالح در آرامش روانی

عمل نیک انسان، که در راه خدا انجام شود، علاوه بر بهره اخروى، موجب آرامش روح و روان است. این نکته از (تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ) استفاده مى‏شود.

۳. نقش تلاش در جلب خشنودی خدا

واژه «ابتغاء» به معنای طلب و لازمه طلب، تلاش و کوشش است. بنا بر این می‌توان گفت که سومین پیام آیه یاد شده، این است که رضایت و خشنودی خداوند سبحان در گرو طلب، تلاش و کوشش انسان است.

۴. نقش انفاق در قابلیت دریافت فیوضات الهی

انفاق، قابلیت بهره‏مندى از فیوضات الهى را در انسان ایجاد مى‏کند. قرآن، عمل کسانى