167
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

المسجد و اصحاب اللیل.۱

تفسیر

از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.الأَعرافُ کُثبانٌ بَینَ الجَنَّةِ وَ النّارِ.۲

۰.بین بهشت و جهنّم، بلندى‏ها یا تپّه‌هایی است که «اعراف» نام دارد.

علّامه طباطبایى در تفاوت «حجاب» و «اعراف» بیان مى‏کند:

۰.حجاب، پرده بین دو شى‏ء است که یکى را از دیگرى مى‏پوشاند و در نتیجه، حجاب، بخش ما بین بهشت و دوزخ است و اعراف، قسمت بالاى حجاب است.۳

ذکر «حجاب» قبل از «اعراف» و مطالب بعد از آن، یعنى مُشرف بودن اصحاب اعراف بر تمام افراد و خطابشان به بهشتیان و دوزخیان، این مطلب را تأیید مى‏کنند که مراد از اعراف، بلندى‏هاى حجاب است که بین بهشت و آتش قرار دارد و آن محل، مُشرف بر این دو دسته است و بر آن اعراف، مردانى هستند که بر دو جانب، اِشراف دارند و هر یک از دو طایفه را به سیما و علامتشان مى‏شناسند. سیاق آیه دلالت دارد که این «رجال» از آن دو دسته مستقل هستند.۴

در باره این که «رجال» چه کسانى هستند، علّامه طباطبایى دوازده قول نقل مى‏کند۵ و آن گاه خود، دو قول دیگر بر آن مى‏افزاید۶ و بعد تمام این اقوال را به سه قول بر مى‏گرداند:

1.. ر.ک: مفردات الفاظ القرآن: ص۴۷۵ ـ ۴۷۶، معجم مقاییس اللغة: ج۳ ص۳۳۵.

2.. تفسیر القمى: ج۱ ص۲۳۱، بحار الأنوار: ج۲۴ ص۲۴۷. در روایتی دیگر، چنین آمده است: «قال: فما الأعراف، جعلت فداک؟ قال: کثائب من مسک علیها رسول الله صلی الله علیه و آله و الأوصیاء یعرفون کلا بسیماهم» (بحار الأنوار: ج۲۴ ص۲۵۲).

3.. ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن: ج۸ ص۱۲۱.

4.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج۸ ص۱۲۲ و ۱۲۳.

5.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج۸ ص۱۲۶.

6.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج۸ ص۱۲۸.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
166

رحمت خدا بدانان نمى‏رسد؟ [اکنون شما تحقیرشدگان] به بهشت وارد شوید [که] نه بیمى بر شماست و نه اندوهگین مى‏شوید).

اشاره

روز قیامت، مردم به سه دسته تقسیم می‌شوند: نخست، مؤمنان مقرّب که مستقیم روانه بهشت می‌شوند؛ دوم، معاندان که مستقیم داخل جهنّم می‌شوند؛ و سوم، مؤمنانی عادی که احیاناً گرفتار گناه شده‏اند و در گذرگاهی میان بهشت و دوزخ به نام «اعراف» گرفتارند و امید ورود به بهشت را دارند و دل به وساطت صاحبان شفاعت بسته‌اند. آیات مورد بحث، این صحنه محشر را ترسیم می‌کند تا مقام و منزلت صاحبان شفاعت در آن روز را گوشزد کند.

واژگان

واژه «حجاب»، اسم از ریشه «حَجب» (بر وزن قَلب و به معنای ممانعت از ارتباط دو شیء) است. از این رو، حجاب به معنای وسیله‌ای است که میان دو شیء فاصله می‌اندازد و آن دو را از تماس با همدیگر منع می‌کند.۱

«أعراف»، جمع «عُرف» و به معنای زمین‌های مرتفع و بلند است.۲ عُرف در اصل لغت، به معنای یال حیوان یا محلّ رویش یال است و سپس به همین مناسبت به مکان‌های مرتفع، اطلاق شده است.۳ به رئیس و بزرگ قبیله که مسئول اداره امور است نیز «عریف» می‌گویند؛۴ چرا که در میان قبیله دارای جایگاه بلند و شاخصی است.

واژه‌های «سیما» و «سیماء»، اسم و به معنای علامت و نشانه‌اند.۵

واژه «اصحاب»، جمع صاحب است و صاحب، به کسی می‌گویند که ملازم چیزی یا کسی یا مکانی یا زمانی باشد، مانند: اصحاب المال، اصحاب الأمیر، اصحاب

1.. ر. ک: العین: ج۳ ص۸۶.

2.. لسان العرب: ج۹ ص۲۴۲.

3.. لسان العرب: ج‏۹ ص۲۴۱.

4.. العین: ج۲ ص۱۲۱.

5.. لسان العرب: ج‏۱۲ ص۳۱۲.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31898
صفحه از 593
پرینت  ارسال به