105
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

شگفت و ویژه که خدا فرموده و رسولش امضا نموده، منزلتى افتخارآمیز است که دیگرى به رتبه آن نائل نشده است.

زمخشرى، مفسّر معروف اهل سنّت، پس از بیان آیه مباهله و تفسیر آن، به مطلب قابل توجّهى اشاره مى‏نماید و مى‏نویسد:

۰.خداوند، «ابناء» و «نساء» را بر «انفُس» مقدّم داشت تا مرتبه بلند آنها و جایگاه نزدیکشان به پیامبر صلی الله علیه و آله را بر همگان آشکار فرموده، اعلام نماید که آنها بر «انفس» [یعنی نفس پیامبر] مقدّم هستند و انفس، فدای آنان می‌گردد، و در این تقدیم، محکم‏ترین دلیل بر فضیلت «اصحاب کسا» نهفته است.۱

نظام الدین نیشابوری (ق ۸ ق)، یکی دیگر از دانشمندان اهل سنّت نیز ذیل تفسیر این آیه می‌نویسد:

۰.در این که آیه بر فضیلت اصحاب کسا دلالت دارد، تردیدی نیست. از این رو، پیامبر صلی الله علیه و آله آنان را به خود ضمیمه نمود؛ بلکه فراتر، آنان را جلوتر از خود ذکر کرد.۲

۲. خلافت بلافصل امیر مؤمنان علیه السلام

گفتیم که با اقدام عملى پیامبر صلی الله علیه و آله مراد از «ابناء» و «نساء» در آیه مباهله روشن شد و در این مورد، اختلافى میان محقّقان نیست. آنچه مورد اختلاف است، کلمه «انفسنا» است که حقّانیت امام على علیه السلام و صلاحیت ایشان براى جانشینى بلافصل پیامبر صلی الله علیه و آله در آن نهفته است.

این که پیامبر صلی الله علیه و آله على را نفْس خود خوانده است، بدون شک به معناى ظاهرى آن، ناظر نیست؛ یعنى پیامبر صلی الله علیه و آله على علیه السلام نیست؛ بلکه مراد، تنزیل مقامى است؛ یعنى على علیه السلام در فضائل و کمالات همچون پیامبر صلی الله علیه و آله است و در شجاعت و رشادت و دانش و تقوا، نازل منزله و تالى تلو اوست. از این رو، جامه خلافت پیامبر صلی الله علیه و آله، برازنده کسى جز على بن ابى طالب نیست؛ زیرا در این ویژگى‏ها هم‏تراز پیامبر صلی الله علیه و آله و قائم مقام اوست. بنا بر

1.. الکشّاف: ج‏۱ ص۳۶۹ ـ ۳۷۰.

2.. غرائب القرآن، نیشابوری: ج۲ ص۱۸۰.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
104

و] براى هر مذکّر، دو برابر سهم مؤنّث است. خداوند [احکام خود را] براى شما بیان مى‏کند تا گم‌راه نشوید و خداوند به همه چیز داناست).

در این آیه، «نساء» به معنای جنس مؤنّث است، نه همسران؛ یعنی اگر وارثان میّت، چند پسر و دختر بودند، پسران، دو برابر دختران سهم می‌برند. در این آیه مصداق «نساء»، به روشنی، دختران هستند. همچنین در آیه زیر، مصداق «نساء»، دختران هستند:۱

(يُوصِيكُمُ ٱللهُ فِى أَوْلَادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ ٱلْأُنثَيَيْنِ فَإِن كُنَّ نِسَاءً فَوْقَ ٱثْنَتَيْنِ....۲

خداوند به شما در باره فرزندانتان سفارش مى‏کند: سهم پسر، چون سهم دو دختر است و اگر [همه ورثه،] دختر [و] از دو تن بیشتر باشند،...).

علّامه طباطبایی در ردّ مفصّل سخن صاحب المنار می‌گوید:

۰.امر بر این اشکال کننده، مشتبه شده است و مفهوم را با مصداق، اشتباه کرده است.۳

پیام‏ها

۱. منزلت ویژه اهل بیت علیهم السلام

در ماجراى مباهله، حضور امام على، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین علیهم السلام در کنار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، مورد اتّفاق شیعه و سنّى است.۴ اگر چه نفس این همراهى و اقدام به مباهله، افتخار بزرگى براى اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله است، امّا سیره عملى پیامبر صلی الله علیه و آله در تطبیق آیه نازل شده، بر اهل بیت خویش، منزلت بزرگى را براى آنان به ارمغان آورده است. اقدام پیامبر صلی الله علیه و آله موجب آن گردید که (فرزندانمان) فقط بر امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام و (زنانمان) بر فاطمه زهرا( و (خودمان) بر امام على علیه السلام منطبق شود. این منزلت

1.. ر. ک: الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام: ص۲۸۴.

2.. نساء: آیۀ ۱۱.

3.. المیزان فی تفسیر القرآن: ج‏۳ ص۲۳۸.

4.. ر. ک: أحکام القرآن، جصّاص: ج۲ ص۲۹۵.

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31891
صفحه از 593
پرینت  ارسال به