انسان است. این، به جهت احساس مالکیتی است که نسبت به آن داریم. جدا شدن از آنچه مال ماست و دل‌بسته آن هستیم، تنشزا و دردناک است. بیتابی کردن و شکایت نمودنِ هنگام فقدان، به این دلیل است که تصوّر میشود قدرتِ قاهری، چیزهایی را که ما «مالک» آن بودهایم، تصاحب کرده و یا نابود ساخته است.
بسیاری از کسانی که در مصیبتهای فقدان، بیتاب میشوند و از خدا شکایت میکنند، چنین میپندارند که خداوند، به زور، آنچه را مال آنان و حقّ مسلّم آنان بوده، از دستشان خارج کرده است؛ کاری که نباید انجام میداده است. امّا آیا واقعیت همین است که ما تصوّر کردهایم؟ آیا تصوّر ما در باره داراییهای مالی و انسانی، مطابق واقع است؟ آیا آنچه از آنِ ما بوده، از ما گرفتهاند و یا آنچه را به عنوان امانتْ نزد ما بوده است، پس گرفتهاند؟
همه سخن، این جاست: «مال» بوده یا «امانت»؟ «گرفتهاند» یا «پس گرفتهاند»؟ «گرفتن» یعنی آنچه مال ما و ملک ما بوده است از مالک آن، به ناحق گرفتهاند؛ امّا «پس گرفتن» یعنی گیرنده، آنچه را مال خود او بوده و به عنوان امانت به ما سپرده بوده، بازپس گرفته است. واقعیت، این است که آنچه در زمین و آسمان است، همه از آنِ خداوند متعال است و آنچه در دست ماست، امانتی از جانب خداوند متعال است.۱ امام صادقعلیه السلام در این باره میفرماید:
۰.المالُ مالُ اللّهِ عزّ و جلّ جَعَلَهُ وَدائِعَ عِندَ خَلقِهِ، وأمَرَهُم أن یأکلوا مِنهُ قَصداً، ویشرَبوا مِنهُ قَصداً. ویلبَسوا مِنهُ قَصداً وینکحوا مِنهُ قَصداً، ویرکبوا مِنهُ قَصداً، ویعودوا بِما سِوی ذلِک عَلی فُقَراءِ المُؤمِنینَ؛ فَمَن تَعَدّی ذلِک کانَ ما أکلَهُ حَراماً وما شَرِبَ مِنهُ حَراماً و ما لَبِسَهُ مِنهُ حَراماً وما نَکحَهُ مِنهُ حَراماً وما رَکبَهُ مِنهُ حَراماً.۲
۰.اموال، از آنِ خداوند عزّ و جلّ است و آنها را نزد آفریدگان خویش، امانت نهاده است و فرمانشان داده که از آن، با میانهروی بخورند و با میانهروی بنوشند و با میانهروی بپوشند و با میانهروی ازدواج کنند و با میانهروی، بر وسیله نقلیه سوار شوند و افزون بر آن را به مؤمنان نیازمند ببخشند. هر که از این حد (میانهروی) فراتر رود، آنچه از آنْ مال میخورد، حرام است و
