درازمدّت انسانْ نهفته است.۱ بنا بر این، ملاک خیر و شرّ انسان، آینده است.۲ امام صادقعلیه السلام در بخشی از سفارش خود به عبد اللّه بن جُندب میفرماید:
۰.یابنَ جُندَبٍ، الخَیرُ کلُّهُ أمامَک وإنَّ الشَّرَّ کلَّهُ أمامَک. ولَن تَرَی الخَیرَ وَالشَّرَّ إلّا بَعدَ الآخِرَةِ؛ لِأَنَّ اللّهَ عزّ و جلّ جَعَلَ الخَیرَ کلَّهُ فِی الجَنَّةِ وَالشَّرَّ کلَّهُ فِی النّارِ.۳
۰.ای پسر جندب! همه نیکی، پیش روی تو، و همه بدی، در برابر توست. تو نیکی و بدی را نخواهی دید، مگر پس از [فرا رسیدن] آخرت؛ چرا که خداوند، همه نیکی را در بهشت و همه بدی را در دوزخْ قرار داده است.
بنا بر این، اگر حال زودگذر، امری خوشایند و آینده پایدار آن، شرّ و ناخوشایند باشد، نمیتوان آن را خیر دانست. این خیر زودگذر، موجب نارضایتی می‌شود و در نتیجه، ناشادکامی پایدار را در آینده فراهم میآورد. این یک اصل اساسی است.۴ نقل شده که پیامبر خداصلی الله علیه و آله هنگام ساخت مسجد النبی، این بیت را زمزمه میکردند:
۰.اللّهُمَّ لا خَیرَ إلّا خَیرُالآخِرَة فَاغفِر لِلأَنصارِ وَالمُهاجِرَة.۵
۰.خدایا! هیچ خیری جز خیر آخرت نیست؛ پس مهاجران و انصار را بیامرز!
همچنین پیامبر خداصلی الله علیه و آله نقل میکند که: روز قیامت، برخوردارترینِ مردم دنیا را از میان کافران میآورند و میگویند: «او را یک بار در آتش فرو ببَرید». وی را در آتش فرو میبَرند و آن گاه به او میگویند: «فلانی! آیا هیچ نعمتی به تو رسیده است؟». میگوید: نه؛ از هیچ نعمتی برخوردار نبودهام.
از سوی دیگر، گرفتارترین و بینواترین مؤمن را نیز میآورند و میگویند: «او را یک بار به
1.. نهج الدعاء، ص۲۰.
2.. به همین جهت، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله میفرماید: خَیرُ الاُمورِ، خَیرُها عاقِبَةً (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۰۲، ح۵۸۶۸؛ الأمالی، صدوق، ص۵۷۶، ح۷۸۸).
3.. تحف العقول، ص۳۰۶؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۲۸۴، ح۱.
4.. امام علی علیه السلام: ما شَرٌّ بِشَرٍّ بَعدَهُ الجَنَّةُ، وما خَیرٌ بِخَیرٍ بَعدَهُ النّارُ، وکلُّ نَعیمٍ دونَ الجَنَّةِ مَحقورٌ، وکلُّ بَلاءٍ دونَ النّارِ عافِیةٌ (الکافی، ج۸، ص۲۴، ح۴؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۰۷، ح۵۸۸۰؛ نهج البلاغة، حکمت ۳۸۷؛ تحف العقول، ص۸۸).
5.. صحیح البخاری، ج۱، ص۱۶۶، ح۴۱۸؛ صحیح مسلم، ج۱، ص۳۷۴، ح۹؛ سنن النسائی، ۲ج، ص۴۰.
