فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51 - صفحه 55

ايشان، يعني عبيد الله يا محمد است، به درستي روشن نيست. تطبيق برخي از اين احاديث با روايات بر گرفته از نسخة کتاب عبيد الله ـ که به دست حسين بن سعيد و شيخ صدوق رسيده ـ احتمال اخذ ابي المغراء از روايات کتاب عبيد الله را تقويت مي‌کند.
۷. عدة من أصحابنا gt; احمد بن محمد gt; ابن محبوب gt; ابي ايوب الخزاز ۱ gt; الحلبي (۱). ۲
۸. عنه [= علي بن إبراهيم] gt; أبيه gt; ابن محبوب gt; ابي أيوب gt; الحلبي (۱). ۳
۹. [محمد بن يحيي، عن احمد بن محمد و علي بن ابراهيم، عن أبيه جميعاًgt;] ابن محبوب gt; ابي ايوب gt; الحلبي و ابي عبيده (۱). ۴
به نظر مي‌رسد اين سه روايت از کتاب ابن محبوب اخذ شده است. سند موجود در روايت سوم با توجه به تعبير «جميعاً» اين احتمال را تقويت مي‌کند. در اين سه طريق نيز مراد از حلبي آشکار نيست.

۴. نتيجه گيري

يک. چينش اسناد روايات به گونه‌اي که ارائه شد، به خوبي طريق نقل يک منبع از منابع الکافي را به دست مي دهد.
دو. چينش اسناد با اين تنظيم، کمک شاياني در کشف راويان مشترک و شايد نام سقط شده از سلسلة سند مي‌کند.
سه. اين شيوة تنظيم و ترتيب الاسانيد مرحوم آية الله بروجردي(، نقش مکمل يکديگر را در رفع ابهامات اسناد ايفا مي‌کنند. تفاوت اين دو شيوه در آن است که در اين روش طرق نقل از منابع نيز آشکار مي‌شود، ولي در شيوة ترتيب الاسانيد تنها سلسلة مشايخ و شاگردان به دست خواهد آمد.
چهار. کليني در تأليف کتاب الکافي از نسخه‌هاي مختلف کتاب عبيد الله بن علي حلبي استفاده کرده است. اين مطلب را مي‌توان از طرق مختلفي ـ که به کتاب اين راوي مي‌رسد ـ دريافت.
پنج. حماد بن عثمان در بيشتر منابع، فهرستي و سلسلة اسناد روايات عبيدالله به عنوان راوي اين کتاب مطرح شده است. از اين رو، به نظر مي‌رسد، نسخة حماد از کتاب عبيد الله حلبي مقبول‌ترين و مشهورترين نسخه از اين کتاب بوده و کليني نيز از همان استفاده کرده است.
شش. اصلي‌ترين نسخه‌اي که کليني بر آن اعتماد نموده و بيشتر روايات کتاب عبيد الله را از آن نقل کرده است، نسخه‌اي است که از طريق علي بن ابراهيم gt; پدرش gt; ابن ابي عمير gt; حماد gt; عبيد الله حلبي به دستش رسيده است. اين سند با تعابير مختلف بيش از چهارصد بار در الكافي آمده است. با توجه به وجود طريق علي بن ابراهيم gt; پدرش در اين طريق ـ که طريق نقل کتب کوفيان به قم بوده ـ ، اين طريق و طرق مشابه آن، طريق اصلي نقل روايات از کتاب حلبي بوده است.

1.. مراد، ابو ايوب، إبراهيم بن عثمان الخزاز است.

2.. همان، ج۷، ص۱۷۶. به قرينة روايت الكافي (ج۵، ص۴۴۳)، شايد راوى پيش از واسطه ميان الحلبى و الخزاز، ابن مسكان بوده كه از سند ساقط گرديده است. در اين صورت، مراد از الحلبى نيز محمد خواهد بود.

3.. همان، ج۸، ص۱۵۶.

4.. همان، ج۷، ص۲۹۹.

صفحه از 171