اين مقاله، حاصل بخش كوتاهي از اين طرح است كه روايات عبيد الله حلبي و برادرش محمد را به عنوان يكي از منابع كليني در تأليف الكافي بررسي مي‌كند؛ با اين حال، در بررسي اسناد الكافي، به مقايسه با سلسلة اسناد منابع ديگر حديثي نيز مي‌پردازد. اسناد روايات محمد از آن رو تنظيم شده که با مقايسة اسناد مشابه، معلوم شود مقصود از تعبير حلبي، به گونة مطلق در روايات، عبيد الله است يا برادرش محمد؟
خاندان حلبي، عبيد الله و محمد بن علي
الف. خاندان حلبي، خانواده‌اي از محدثان متقدم شيعي
خاندان حلبي يا آل ابي شعبه، از خانواده‌هاي علمي شيعه در عصر امام حسن و امام حسين( تا امام رضا( بوده‌اند. از اين خاندان برجسته، محدثان و راويان چندي برخاسته‌اندکه همگي آنان را از راويان ثقه و مورد اعتماد دانسته‌اند. ۱ خاندان حلبى اهل کوفه بودند، اما از آنجا که براى تجارت به حلب رفت و آمد مي‌کردند، به حلبي مشهور شدند. ۲
سرسلسلة اين خاندان، ابوشعبه است که در شمار راويان از حسنين( از او ياد شده است. ۳ براي ابوشعبه فرزنداني به نام‌هاي علي، ۴ عمر ۵ و عيص ۶ ياد کرده‌اند. علي بن ابي شعبه فرزنداني به نام‌هاي عبيد الله، ۷ عبد الاعلي، ۸ عمران ۹ و محمد ۱۰ داشته است. عمران فرزندي با نام يحيي داشت که از راويان امام صادق(عليه السلام) و شاگردان آن حضرت به شمار مي‌رود و خود نيز مؤلف کتابي بوده است. ۱۱ از عمر بن ابي شعبه نيز فرزندي با نام احمد مي‌شناسيم که از راويان امام کاظم و امام رضا( بوده و کتابي نيز داشته است. ۱۲
عبيدالله و برادرش محمد ـ که هر دو در حيات امام صادق(عليه السلام) درگذشتند ـ ۱۳ در زمرة راويان امام صادق(عليه السلام) و مؤلفان کتاب‌اند. مشهورترين عضو خاندان حلبي، عبيد الله بن علي حلبي از اصحاب گرانقدر امام جعفر صادق(عليه السلام) و از راويان مشهور شيعي است. ۱۴
1.. ر.ك: رجال النجاشي، ص۲۳۰.
2.. همان.
3.. رجال علامة الحلي، ص۱۰۳.
4.. رجال البرقي، ص۳۶؛ رجال الطوسي، ص۲۵۳.
5.. برقي (رجال البرقي، ص۴۱) از فردي با نام عيص بن ابي شعبه در شمار راويان و اصحاب امام نام مي‌برد که ظاهراً بايد فرزند ابوشعبه مورد بحث ما باشد. اين احتمال نيز دور از ذهن نيست که عيص تصحيف عمر باشد، و اين دو، يک تن باشند، که برقي (يا کاتبان کتاب او) نام آنان را به اشتباه جداگانه آورده است.
6.. رجال البرقي، ص۲۳؛ رجال النجاشي، ص۲۳۰؛ رجال الطوسي، ص۲۳۴؛ الفهرست، ص۳۰۵.
7.. ر.ك: رجال النجاشي، ص۹۸.
8.. رجال الطوسي، ص۲۵۶.
9.. رجال البرقي، ص۲۰؛ رجال النجاشي، ص۳۲۵ ؛ رجال الطوسي، ص۱۴۵، ۲۹۰؛ الفهرست، ص۳۸۵.
10.. رجال البرقي، ص۲۰؛ رجال النجاشي، ص۴۴۴؛ رجال الطوسي، ص۳۲۳، ۳۴۶ ؛ الفهرست، ص۵۰۱.
11.. رجال النجاشي، ص۹۸. در الفهرست طوسي نامي از او نيست.
12.. ر.ك: رجال الکشي، ص۴۸۳.
13.. ر.ك: رجال النجاشي، ص۲۳۱، که از عبيدالله با عنوان کبير و وجه آل ابوشعبه ياد مي‌کند.
