بررسي روايات وارده در فضيلت اهل بيت علیهم السلام در سوره انسان

دكتر صمد عبدالهي عابد ^۱

چکيده

شأن نزول‌نويسي از زمان‌هاي دور مرسوم بوده و در آن، ‌اسباب نزول آيات قرآن از معصومان علیهم السلام و صحابه نقل مي‌شده است كه در فهم آيات تأثير زيادي داشتند. از جمله مطالبي كه در كتاب‌هاي اسباب النزول و تفاسير در شأن نزول سوره انسان نوشته‌اند، اين است كه آيات ابتدايي اين سوره، پس از انفاق علی علیه السلام، فاطمه علیها السلام و فضه نازل شده است.
اهل سنت و شيعه در اصل مطلب تقريباً اتفاق نظر دارند و تنها برخي ادعا كرده‌اند كه اين سوره مكي است تا آن را در مورد اهل بيت علیهم السلام ندانند؛ حال آن‌كه وجود اسير در مكه براي مسلمانان ممكن نبوده است.
اختلاف اساسي در جزئيات داستان انفاق است كه برخي روايات، آن را پس از نذر اهل بيت و شفا يافتن حسنين علیهما السلام، در سه شب متوالي مي‌دانند كه اهل بيت تمام غذاي خود را به مسكين، يتيم و اسير بخشيدند و خود بدون غذا خوابيدند و تنها با آب افطار كردند و در پاداش آن، مائدة آسماني فرود آمد. اين دسته از روايات، سند متصلي ندارند و در دلالت نيز ضعيف‌اند، ولي آنچه علي بن ابراهيم در تفسير بيان داشته، امري ممكن، داراي سندي موثق و صحيح بوده و به صورت مرسل نقل شده است. اين روايت اشاره به نذر اهل بيت علیهم السلام‌و روزه و انفاق در يك شب و آن هم از حلواي مخصوصي مي‌كند و گوياي بيش از آن نيست. اعتقاد ما بر اين است كه بيش از اين، محصول نقل قصه‌گويان و روات غالي بوده كه خواسته‌اند با بال و پردادن به داستان، آن را عجيب جلوه دهند و به خيال خود بر فضيلت اهل بيت علیهم السلام‌ بيفزايند.

کليد واژه‌ها: شأن نزول، سوره انسان، اهل بيت علیهم السلام، انفاق، مائده آسماني.

درآمد

آگاهي از اسباب نزول آيات و همچنين اسباب ورود احاديث در فهم آيات و روايات دخالت مستقيم دارد. و بدين جهت است كه از ديرباز علما بدين امر همّت گماشتند و كتاب‌هاي مستقلي در اسباب نزول به رشته تحرير درآورده‌اند كه از جمله آنهاست، اسباب النزول واحدي و اسباب النزول سيوطي. تفاسير نقلي و غير