از پيامبر خدا شنيدم كه مى فرمود: «خداوند، مخلوقاتش را در تاريكى آفريد و نور خود را بر آنها تاباند. هر كس از آن نور برخوردار شد، هدايت گرديد و هر كس آن را گم كرد، گم راه شد. به اين جهت مى گويم: قلم تقدير، بر اساس علم خدا رقم خورده است».
از سُراقة بن مالك نقل شده است كه مى گويد:
قُلتُ لِرَسولِ الله صلی الله علیه و آله: أَنَعمَلُ عَلى ما قَد جَفَّ بِهِ القَلَمُ و جَرَت بِهِ المَقادِيرُ أو لِأمرٍ مُستَقبَلٍ؟ قال: «يَا سُرَاقَةُ! اِعمَل لِمَا جَفَّ بِهِ القَلَمُ وَ جَرَت بِهِ المَقادِيرُ، فَإِنَّ كُلّاًمُيَسَّرٌ»؛ ^۱
به پيامبر خدا گفتم: آيا بر اساس آنچه قلمِ تقدير رقم زده و مقدّراتْ بر آن جارى شده، كارى مى كنيم و يا بر اساس [تصميم] آينده؟ فرمود: «اى سُراقه، بر اساس آنچه قلمِ تقدير رقم زده، و مقدّراتْ جارى شده، كار كن؛ چ۰را كه حقّاً همه مهيّا شده اند (براى آنچه به خاطرش آفريده شده اند)».
و نيز در كتاب علل الشرا‌يع آمده است:
هبط جبرئيل( على رسول الله صلی الله علیه و آله و قال: يا مُحَمَّدُ، وَيلٌ لِوُلدِكَ مِن وُلدِ العَبّاسِ. فَخَرَجَ النَّبِيُّ( إلَى العَبّاسِ فَقالَ: يا عَمُّ! وَيلٌ لِوُلدي مِن وُلدِكَ! فَقالَ: يا رَسولَ اللَّـهِ! أفَأَجُبُّ نَفسي؟ قال: «جَفَّ القَلَمُ بِمَا فِيهِ»؛ ^۲
جبرئيل( بر پيامبر صلی الله علیه و آله نازل شد و گفت: اى محمّد، واى به حال فرزندانت از دستِ فرزندانِ عباس! پس پيامبر صلی الله علیه و آله نزد عبّاس رفت و به او فرمود: عمو، واى به حال فرزندانِ من از دستِ فرزندانت! عبّاس گفت: اى پيامبر خدا، آيا خودم را عقيم كنم؟ پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «قلم تقدير، بر اين كار، رقم خورده است». دسته دوم، احاديثى هستند كه دلالت دارند بر اين‌که عدّه اى از مردم، براى بهشتْ آفريده شده اند و عدّه اى براى دوزخ و هر يك تنها توانايى كارى را دارند كه براى آن آفريده شده اند؛ بدين معنا كه بهشتيان، توفيق انجام دادن اعمالى را پيدا مى كنند كه آنها را به بهشت مى بَرد و دوزخيان، موفّق به كارهايى مى شوند كه آنها را مستحقّ آتش دوزخ مى گردانَد.
عمران بن حصين، روايت كرده است:
قيلَ: يا رسول الله! أعُلِمَ أهلُ الجنّة من أهلِ النارِ؟ فَقالَ: «نَعَم». قيلَ: فَفيمَ يَعمَلُ العامِلون؟ قالَ: «كُلٌّ مُيَسَّرٌ لِما خُلِقَ لَهُ»؛ ^۳
گفته شد: اى پيامبر خدا، آيا بهشتيان از جهنميان، بازشناخته شده اند؟ پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «آرى». گفته شد: عمل كنندگان، بر چه اساسى عمل مى كنند؟ فرمود: «هر كس براى آنچه به خاطرش آفريده شده، مُهيّاست».