دانشيان اين سامان و دانشوران حوزه‌هاي ديگر بوده است. شناخت شخصيت علمي شيخ از ديرباز تاكنون، موضوع كاوش‌هاي زيادي بوده است ۱ . در اين ميان، نگاشته‌اي كه با رويكرد تحليلي و اختصاصي به آثار فقهي ـ حديثي شيخ پرداخته باشد، براي نشر توفيق نيافته است.
يكي از آثار فقهي ـ حديثي برتر شيخ بهايي كتاب مشرق الشمسين و اكسير السعادتين است. مؤلف، اين اثر را براي گروهي از دانشيان فقه‌پژوه معاصر خود تدوين نموده است، كه از وي خواسته بودند احاديث صحيحِ فقهي موجود در كتب اربعة حديثي شيعه را در كتابي مستقل استخراج نمايد تا دست‌مايه‌اي براي مجتهدان و طالبان شريعتِ مذهب شيعه باشد ۲ . همان‌طور كه در فرجامه كتاب آمده، تأليف آن به سال ۱۰۱۵ق، در شهر قم پايان يافته است ۳ . مشرق الشمسين و اكسير السعادتين يك دورة كامل فقه الطهارة استدلالي است و در موضوع احاديث باب طهارت به عنوان يك منبع مستقل قابل توجه است. با توجه به اين‌که گسترة روايات مورد استناد در اين كتاب، محدود به كتب اربعه حديثي شيعه است، بررسي تطبيقي احاديث باب طهارت آنها نيز به شمار مي‌آيد ۴ .
آنچه در اين پژوهه مي‌آيد، جزء نخستين گام‌هاي پژوهشي و به منزلة درآمدي بر بازشناسي شخصيت حديثي ـ فقهي شيخ بهايي، از نگاهِ روش شناسي است و اميدواريم با پژوهش‌هاي ديگر دانشيان همسنگ باشد.
روش شناسي نظام فقه الحديثي شيخ بهايي
شيخ بهايي، در فقه الحديث نظام منطقي و روش خاص دارد؛ دقّت‌هاي ويژه و نوآوري در تحليل احاديث از آثار به كارگيري اين نظام، در «مشرق الشمسين و اكسير السعادتين» است. نظام فقه الحديثي شيخ بهايي را، مي‌توان به ترتيب، در سه مرحله گردآوري، فهم متن و فهم مقصود تبيين نمود.
۱. گردآوري روشمند و كامل گزاره‌ها
در دانشي همانند فقه ـ كه در نتايج آن جنبه انتساب نظرية شرعي و نگرة حُكمي به شارع اسلام مطرح است ـ اطمينان از تحصيل تمامي گزاره‌هاي هم موضوع و مرتبط به مسأله مورد بحث، از گام‌هاي نخستين و اساسي در فقه الحديث است؛ چرا كه كاستي و اهمال خواسته يا ناخواسته در مرحله گردآوري، آسيب جدي به نتيجه بحث وارد مي‌كند و از اعتبار علمي آن مي‌كاهد؛ اين اهمال ممكن است در روش و
1.. بهاء الدين العاملي اديباً و فقيهاً و عالماً: شيخ بهائي زاهدي سياستمدار دانشمندي ذي فنون، سيمائي از شيخ بهائي در آيينه آثار، مؤتمر تكريم الشيخ بهاء الدين العاملي بدمشق، بهاء‌الدين العاملي شاعراً، فرصتي براي شيخ (زندگي شيخ بهائي).
2.. مشرق الشمسين، ص۲۰.
3.. همان، ص۴۸۰.
4.. اين اثر به سبب بلنداي مکانت علمي شيخ بهايي، و برخورداري از اتقان علمي، از ديرباز مدّنظر دانشمندان شيعي بوده، بزرگاني از دانشوران شيعي، همانند علامه محمد اسماعيل خواجويي اصفهاني بر اين کتاب، تعليقه و حاشيه زده‌اند. شيخ بهايي، كتابِ خود را جامع احكام قرآن و سنّت خوانده، آن را مجمع النورين و مطلع النيرين لقب داده و هم ارز با نگاشته‌هاي آسماني و در عرض با آنها ستوده است (مشرق الشمسين، ص۲۱).
